TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN KURULUŞ YILLARINDA JANDARMA HUDUT KITA VE KOMİSERLERİNİN GÖREVLERİNE İLİŞKİN TALİMATNAMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2019, Cilt: 122 Sayı: 241, 365 - 378, 29.08.2019

Ali Kaşıyuğun

Öz

Bugün kara sınırlarının korunması ve güvenliğinin sağlanması görevi Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na aittir. Ancak Cumhuriyet’in ilk yıllarında bu görev, Jandarma Hudut Taburları tarafından yürütülmüştür. Jandarma hudut taburları, hudut komiserleri emrine verilmiş olup hudut komiserleri de doğrudan Dâhiliye Nezareti emrine verilmiştir. Bu konuda “Türkiye Cumhuriyeti Hudut Kıtaatıyla Hudut Komiserlerinin Vezaifine Dair Talimatname” adıyla bir talimatname yayınlanmış ve bu doğrultuda dört hudut komiserliği (Doğu, Güneydoğu, Güney ve Batı) oluşturulmuştur. Talimatnameye göre hudut komiserleri ve hudut taburları, sınırların korunması ve gözlenmesi, istihbarat, casusluk, kaçakçılık, pasaport, gümrük işlemleri, mülteciler, asker firarileri, siyasi yasaklıların sınır ihlalleri ve benzeri konulara ait vazifelerinden dolayı doğrudan doğruya mıntıkalarında bulundukları vilayetlerle muhabere ederek bu konuda valilerin işaret ve tebligatını telakki ve tatbik edecekleri gibi durumdan Genelkurmay Başkanlığı ile İçişleri Bakanlığı’nı haberdar etmek gibi görevleri ifa edeceklerdir. Komiserler lüzum gördükleri zaman hududa giderek senede iki defa teftiş yapabilecekleri gibi bu teftiş sırasında kusurları görülenler amirleri huzurunda sorgulanabilecektir. Ayrıca karşı taraftan top ve tüfek sesleri işitilecek mıntıkalarda ateşli manevra ve tatbikat yapılmayacak fakat ders, muharebe ve atış talimleri hudut kıyısından yapılabilecektir. Ayrıca gümrük ve ticaret işleri karşılıklı antlaşmalarla belirlenen şartlar dâhilinde yapılacaktır. 27 Temmuz 1924 tarihinde de Hudut Taburları, İçişleri Bakanlığı emrine verilecektir. Çalışmada talimatname ile birlikte arşiv belgeleri ve ikincil kaynaklar kullanılarak alana katkı sağlanması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Jandarma, Hudut Taburu, Hudut Komiseri, İçişleri Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Dosya Ek: 106-44, Fon Kodu: 30-18-1-1, Yer Bilgisi: 18-28-20
• Hudud Vezâif-i Esasiyesi ve Hudud Komiserleriyle Hudud Kıtaatının Vezaifine Dair Talimatname, Vilayet Matbaası, Ankara 1340.
• “İki Jandarma Hudut Taburunun 1 Mart 1341 Tarihinden Itibaren Teşkiline Dair Kanun”, Resmi Gazete, Sayı: 90, Kanun No: 585, 24.03.1341 (1925).
• “Cenup ve Cenubi Şarki Hudutlarımızın Setir ve Muhafazasını Temin Için Iki Hudut Taburunun I Mart 1341 Bidayetinden Itibaren Teşkiline Mezuniyet Verilmesi Hakkında (1/646) Numaralı Kanun Lâyihası ve Muvazene-i Maliye Encümeni Mazbatası”, TBMM Zabıt Ceridesi, C. 16, Devre: II, İçtima Senesi: II, 82. İçtima, s. 31-33.
• “Jandarma ve Hudud Kıtaatı Küçük Zabitan ve Neferatının Usulü İaşeleri Hakkında Kanun”, Resmi Gazete, Sayı: 541, Kanun No: 947, 03.01.1927.
• “Jandarma Kanunu”, Resmi Gazete, Sayı: 1526, Kanun No: 1706, 22.06.1930.
• “Jandarma Efradı Kanunu”, Resmi Gazete, Sayı: 1860, Kanun No: 1861, 22.07.1930.
• “Sınır, Kıyı ve Kara Sularımızın Muhafaza ve Emniyeti ve Kaçakçılığın Men ve Takibi İşlerinin Dâhiliye Vekâletine Devri Hakkında Kanun”, Resmi Gazete, Sayı: 9363, Kanun No: 6815, 24.07.1956.
• “Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu”, Resmi Gazete, Sayı: 17985, Kanun No: 2803, 12.03.1983.
• “Kara Sınırlarının Korunması ve Güvenliği Hakkında Kanun”, Resmi Gazete, Sayı: 19997, Kanun No: 3497, 22.11.1988.
• “Kara Sınırlarının Korunması ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik”, Resmi Gazete, Sayı: 20821, Kanun No: 3497, 21.03.1991.
• “Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”, Resmi Gazete, Sayı: 21692, Kanun No: 507, 08.09.1993.
• “Polis Vazife ve Salâhiyet Kanunu, Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”, Resmi Gazete, Sayı: 29316, Kanun No: 6638, 04.04.2015.
• “Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Yönetmeliği”, Resmi Gazete, Sayı: 29995, Kanun No: 2803, 21.01.2017.
• KOPARAN, Necdet: Türk Jandarma Teşkilatı (1908-1923), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Google. “Jandarma Genel Komutanlığı Tarihçesi”, Son güncelleme: 18 Nisan 2019, https://www.jandarma.gov.tr/
• Google. “Türk Kara Kuvvetleri Tarihçesi”, Son güncelleme 10 Nisan 2019, http:// www.kkk.tsk.tr/KKKHakkinda/KKKtarihce.aspx.