İNGİLİZ SEYYAH ROBERT BARKLEY SHAW’A GÖRE DOĞU TÜRKİSTAN’DA YAŞAYAN TOPLULUKLAR

Yıl 2019, Cilt: 122 Sayı: 241, 393 - 406, 29.08.2019

Meryem Özer

Öz

Gezilip görülen yerlere dair gözlem, izlenim ve bilgilerin aktarıldığı metinler olan seyahatnameler, bu özellikleriyle tarih bilimi için önemli kaynaklar arasında yer alır. Batılılar tarafından çeşitli nedenlerle 19. yüzyılda Türkistan’a yapılan seyahatlerin Türk tarihi içinde önemli bir yeri vardır. Bu seyahatlerden birini gerçekleştiren Robert Barkley Shaw, 1868 yılında tüccar olarak Doğu Türkistan’a gitmiştir. Shaw, seyahati sırasında gördüğü yerleri ve buralarda yaşayan toplulukları dikkatle gözlemlemiş, edindiği bilgileri Visits To High Tartary, Yarkand And Kashgar (Formerly Chinese Tartary): And Return Journey Over The Karakoram Pass adlı eserinde kaleme almıştır. Shaw’un seyahati bu bölgeleri ziyaret eden ilk İngiliz ve Batılılardan olması nedeniyle önemlidir. Nitekim Shaw’un vermiş olduğu bilgiler daha sonra bölgeyle ilgili araştırmalar yapanları da etkilemiş, sık sık referans olarak alınmıştır. Bu çalışmada Robert Barkley Shaw’un seyahatnamesi odağında seyyah ve araştırmacıların 19. yüzyılda Doğu Türkistan’da yaşayan topluluklarla ilgili bilgileri karşılaştırılarak bölge topluluklarının maddi ve manevi özellikleri belirlenmeye ve değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Seyahatname, Doğu Türkistan, Robert Shaw, Doğu Türkistan'da Yaşayan Topluluklar

Kaynakça

• _______________: “Obituary: Robert Barkley Shaw”, Proceedings of the Royal Geographical Society and Monthly Record of Geography, New Monthly Series, Vol. 1, No. 8., Aug. 1879.
• BELLEW, H.W.: Kashmir And Kashghar, Trübner, London 1875.
• BOULGER, D.C.: The Life Yakoob Beg, Wm. H. Allen & Co. London 1878.
• COŞKUN, Menderes: “Seyahatname”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt: 37, TDV Yay., 2009.
• FORSYTH, T.D.: Report Of A Mission To Yarkund In 1873, Foreign Department Press, Calcutta 1875.
• HELLWALD, Frederick Von.: Russians in Central Asia, Çev. Theodore Wirgman, H.S. King & Co, London 1874.
• HUTTON, James: Central Asia: From The Aryan To The Cossack, Tinsley Brothers, London 1875.
• KUROPATKIN, A.N.: Kashgaria Eastern Or Chinese Turkistan, Çev. W.E. Gowan, Thacker, Spink & Co, Calcutta 1882.
• LANDSEL, Henry: Chinese Central Asia A Ride To Little Tibet II, Sampson Low, Marston &Com., London 1893.
• LÖSCHBURG, Winfried: Seyahatin Kültür Tarihi, Çev. Jasmin Traub, Dost Yay., Ankara 1997.
• MURAV’EV, N.N.: Journey to Khiva Through The Turcoman Country, Çev. Philipp Strahl, Foreign Dept Press, Calcutta 1871.
• MIZRAK, Egemen Çağrı: ‘Yüeh-Chih’lerin Kökenleri ve Göç Süreçleri’, Tarih Okulu Dergisi, Yıl: 7, S: XIX, Eylül 2014.
• PEROVSKII ̆, Vasiliĭ: A Narrative Of The Russian Military Expedition To Khiva, Under Generel Perofski In 1839, Çev. The Foreighn Department Of The Goverment Of India, Office Of Superintendent Goverment Printing, Calcutta 1867.
• SHAW, Robert: Visits To High Tartary, Yarkand And Kashgar (Formerly Chinese Tartary): And Return Journey Over The Karakoram Pass, J. Murray, London 1871.
• SCHYUYLER, Eugene: Turkistan I, Scribner Armstrong & Co, New York 1877.
• SKRINE, Francis Henri: The Heart Of Asia, Methuen, London 1899.
• STEIN, Aurel: Ancient Khoten I, Clarendon Press, Harward 1907.
• TOGAN, Zeki Velidi: Umumi Türk Tarihine Giriş, Enderun Yay., İstanbul 1981.
• TUFAN, Mehmet B.: Cengiz Han, Anonim Yay., İstanbul 2010.
• VALIKHANOF, Ch.: The Russians in Central Asia, Çev. John & Robert Michell, E. Stanford, London 1865.
• WHEELER, Stephen Edward: “Shaw Robert Barkley”, Dictionary Of National Biography, Vol. 51, Smit, Elder & Co, London 1897.
• WUSIMAN, Paizula: A.N. Kuropatkin ve Kaşgarya Adlı Eseri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2008.
• YUAN, Tsing: “Yakub Beg (1820-1877) Çin Türkistan’ındaki Müslüman Ayaklanması”, Türk Dünyası Araştırmaları, Çev. Eşref Bengi Özbilen, Sayı: 87, Aralık 1993.