DİVAN ŞİİRİNDE YER ALAN ATASÖZLERİNİN OLUMSUZ DUYGULAR BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2019, Cilt: 122 Sayı: 240, 81 - 98, 25.06.2019

Yeliz Yasak Peran

Öz

Toplumsal hayatın her alanından yadsınamaz örnekleri içinde barındıran atasözleri toplumun ortak duyuş ve düşünüşünün güzel ve yalın bir şekilde ifade
edilmiş halidir. Bu sözlerde ait olduğu toplumun yaşayışına dair pek çok şeyini görmek mümkündür. Sanatçı da içinde yaşadığı toplumun duyuş ve düşünüş
tarzından etkilenmiş ve bu etkiyi meydana getirdiği eserine yansıtmıştır. Klasik şairlerimizin şiirlerinde de atasözlerinin tesiri açıkça kendini göstermiş ve özellikle
toplumdan uzaklığıyla eleştirilen şairler, eserlerinde halkın ortak malı olan atasözlerini kullanarak yıllardır kendilerine yapılan bu eleştirileri haksız çıkaracak
nitelikte başarılı örnekler ortaya koymuşlardır. Bu makale için Divan şiirinde yer alan atasözlerine müstakil olarak yer veren günümüz harfleriyle basılmış dört
eser incelenmiş ve bu dört eser içerisindeki atasözleri “Acımasızlık, ah etmek, ağlamak, alışkanlık, asilik, aşırılık, avunmak, ayrılık, bencillik, bıkkınlık, çaresizlik,
çekingenlik, dert çekme, dışlanma, fesatlık, gaddarlık, gammazlık, gurbet, gönül yıkmak, güvensizlik, kötülüğe sevinmek, hayal kurmak, hayret, hırs, hıyanet,
hüzün, iğrenmek, ikiyüzlülük, inat, inkâr, intikam, isyan, itici bulma, iz bırakmak, kaygı, kibir, kin, korku, kötülük, küçümseme, minnet, mutsuzluk, nefret,
öfke, övünç (gurur), öykünmek, perişanlık, pişmanlık, şaşırma, şikâyet, şüphe, telaşa kapılma, utanmazlık, üzüntü, üzüntüyü arttırmak, yalnızlık” başlıkları altında
olumsuz duygular bağlamında bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Divan Şiiri, Atasözü, Olumsuz Duygular, Olumlu Duygular

Kaynakça

• AKSOY, Ömer Asım: Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, İnkılap Kitabevi, Cilt: I, İstanbul 1995.
• BEYZADEOĞLU, Süreyya: Şinasi Durub-ı Emsal-i Osmaniye, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 2003.
• BEYZADEOĞLU, Süreyya - GÜRGENDERELİ, M. - GÜNAY, F. “Edirneli Bâdî Efendi Armağan” Sources of Oriental Languages and Literatures, 63 Harvard University, 2004.
• EYÜBOĞLU, E. Kemal: On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler, Doğan Kardeş Matbaacılık, İstanbul 1973.
• GÖNÜLTAŞ, Tolgahan: Nef’î Dîvânı’nda Duygular, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya 2011.
• HENGİRMEN, Mehmet: Pendname, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1983.
• MORRİS, Charles G.: Psikolojiyi Anlamak (Psikolojiye Giriş), Türk Psikolog Derneği Yayınları, Ankara 2002.
• ONAY, Ahmet Talat: Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (C. Kurnaz, Düzenleyen), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1992.
• PAKALIN, Mehmet Zeki: Osmanlı Tarih Deyimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1971-72.
• PALA, İskender: Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, LM Yayınları, İstanbul 2003.