CHÂTEAU DE VINCENNES BELGELERİ IŞIĞINDA MÜTAREKE DÖNEMİNDE BOLŞEVİK FAALİYETLER VE İTTİHATÇILAR

Yıl 2019, Cilt: 122 Sayı: 240, 107 - 120, 25.06.2019

Salih Tunç

Öz

Ekim 1917 Devrimi Bolşevik Rusya’nın Osmanlı İmparatorluğu ile ilişkilerinde önemli bir dönüm noktası oluşturur. Rusya’da Ekim 1917’de Bolşevik Devrimi’nin gerçekleştirildiği sırada Osmanlı İmparatorluğu yaklaşık 3 yılı aşkın bir zamandan beri devam etmekte olan Büyük Harb’in giderek kötüleşen tahrip edici sonuçlarıyla karşı karşıya bulunmaktadır. Nitekim XX. yüzyılın en büyük siyasal-toplumsal hareketlerinden biri olan 1917 Bolşevik Devrimi’nden yaklaşık 1 yıl sonra İmparatorluk, sonuçları ağır bir Mütareke’yi imzalamak zorunda kalacaktır. Bilindiği üzere Rusya’da Ekim 1917 Devrimi’nden sonra özellikle İmparatorluğun karşı karşıya geldiği 1919-1920 yıllarında Bolşeviklik hem İstanbul hem de Ankara çevrelerinde çok tartışılan bir cereyan olmuş, farklı siyasal kişi ya da gruplar çoklukla Bolşeviklik-İslamlık, hatta İslamî Bolşevizm gibi tartışmalara girmişlerdir. Bu tartışmalara ilişkin olarak Türkiye’de çok sayıda literatür olmakla birlikte dönemin Batılı gözlemcilerinin, gelişmeleri, yakından takip ettikleri ve raporlarına kaydettikleri anlaşılmaktadır. Bu çalışmamıza kaynak olan raporlar bize Bolşeviklik meselesinin Türkiye’de 1919’dan itibaren pek revaçta olan bir gelişme olduğunu ve tartışmaların arka planında da İttihat ve Terakki’nin bulunduğuna işaret etmektedir. Nitekim
Fransız askerî arşivlerinin toplandığı Chateau Vincennes raporlarının birçoğunda “Rus Bolşevizmi ile İslamcılık arasında bir yakınlık ya da aykırılık olup olmadığı,
İslam’ın temel prensipleriyle Bolşevik rejimin esaslarının uyuşup uyuşmadığından hareketle Türkiye’nin yakın gelecekte Bolşevik bir rejime yönelip yönelmeyeceği
konuları tartışılmıştır. Türkiye’de Bolşevik cereyanın bu dönemde bu kadar revaçta olmasının arkasında İttihatçılar’ın bulunduğuna işaret edilen raporlarda, Jön Türk hareketi çeşitli yönleriyle değerlendirildikten sonra “İttihat ve Terakki yöneticileri ile onların Bolşevik eğilimleri” başlığı altında tarafların zihniyet dünyalarındaki benzerlikler üzerinde durulmuş bulunuyor.

Anahtar Kelimeler

Jön Türkler, İttihat ve Terakki, Bolşevizm, İstiklal Savaşı, İstanbul

Kaynakça

• Château De Vincennes, Service Historique Defence (S.H.D.), Guerre (GR).
• AKAL, Emel: Mustafa Kemal, İttihat ve Terakki ve Bolşevizm, TÜSTAV Yayınları, İstanbul 2006.
• BARDAKÇI, Murat: “İşte MİT’in Atası Denen Teşkilâtı Mahsusa Hakkında Eldeki Tek Belge”, Haber Türk, 12.02.2012.
• DEVLET, Nadir: Rusya Türkleri’nin Millî Mücadele Tarihi (1905-1917), TTKYayınları, Ankara 1999.
• DUMONT, Paul: “Beyaz Yıllar”, İstanbul 1914-1923, Haz. Stefanos Yerasimos, Çev. Cüneyt Akalın, İletişim Yayınları, İstanbul 1996.
• KOCABAŞOĞLU, Uygur - BERGE, Metin: Bolşevik İhtilâli ve Osmanlılar, Kebikeç Yayınları, Ankara 1994.
• SANDER, Oral: Siyasi Tarih, İlkçağlardan 1918’e, İmge Kitabevi, Ankara 1999.
• STODDARD, H.Philip: Teşkilât-ı Mahsûsa, Çev. Tansel Demirel, Arba Yayınları, İstanbul 1994.