URFA’DA MİLLİ MÜCADELE

Yıl 2019, Cilt: 121 Sayı: 239, 405 - 418, 25.04.2019

Cengiz Mutlu

Öz

Mondros Mütarekesi’nin ardından yurdun her tarafında işgaller başlamıştı. Mütarekede bazı hükümler istismar edilmek suretiyle Urfa İngilizlerce işgal edilmiştir. Urfa’nın işgali yöre Müslümanlarının protestosunu getirmişti. İtilafbDevletleri’nin kesin olarak Urfa’yı işgaline karşı olan Mustafa Kemal Paşa, gerek görüldüğünde böyle bir tecavüze karşı fiilen karşı koyabilmek için milli teşkilatın süratle tesisini istemekteydi. 7 Mart 1919’da İngilizler tarafından işgal edilen Urfa, İngiliz-Fransız Antlaşması gereği yedi ay sonra Fransız işgaline bırakılmıştır. Fransız askerlerinin konuşlandığı her noktaya Fransa bayrağı dikilmeye başlanmıştı. İngiliz ve Fransız işgali arasındaki en büyük fark, İngilizlerin işgallerini bir misafir vaziyetinde hissettirirken, Fransızlar ise Urfa’yı bir sömürge haline getirmek istemişlerdi. Özellikle Fransız üniforması altında Ermenilerin zulümlerine, Türklere karşı onur kırıcı davranışlarına dayanamayan Urfa halkı 8/9 Şubat 1920’de Fransız işgal kuvvetlerine karşı ayaklanmıştır. Milli kuvvetlerle Fransızlar arasındaki kanlı çarpışmaların ardından 8 Nisan 1920’de taraflar arasında ateşkes antlaşması yapılmıştır. 10 Nisan’dan itibaren Fransızlar şehri boşaltmaya başlamıştır. Ankara Hükümeti’nin Milli Mücadele’deki tek gayesi tam bağımsızlığı sağlayarak Misak-ı Milli’nin
gerçekleşmesiydi. Hedefe ulaşmak çetin bir mücadele vermek anlamına geldiğinden, savaşın sürdürülebilmesi için gerekli silah ve diplomatik desteğin elde edilmesi elzemdi. Bu amaçla Ankara Hükümeti Urfa ve çevresindeki aşiretlerin desteği alırken, diğer taraftan Ruslarla ilişkileri geliştirmekte ve İtilaf Devletleri arasındaki anlaşmazlıklardan faydalanmaktaydı. İtilaf kanadında Fransa’nın nötralize edilmesi elzemdi. Zira, Fransa’nın hem Suriye’deki sıkıntıları, hem de başta Urfa ve Antep olmak üzere Türkiye’nin Güneydoğusunda karşılaştığı direnişten ötürü yılgın bir hale gelmesi, Fransa’yı zorunlu bir antlaşmaya itecekti. Türkiye açısından ise Fransa’nın İtilaf kanadından ayrılması, Güney Cephesi’ndeki asker ve cephanenin Batı Cephesi’ne kaydırılması manasındaydı. Ankara Antlaşması ile Fransızlar Anadolu’dan ayrılırken TBMM Hükümeti tüm gücünü Yunanlıların üzerinde odaklamıştır. Bu makalede Urfa’daki direnişin Milli Mücadele’deki yeri ve Mustafa Kemal Paşa’nın hareket tarzı irdelenecektir

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Ankara Hükümeti, Urfa, Fransızlar, İngilizler

Kaynakça

• AÇANAL, Hasan: Urfa Kurtuluş Mücadelesi Hatıratı Urfa’nın Kurtuluşunun 81. Yılına Armağan, Şarkav Yayınları, Ankara 2001.
• AKBIYIK, Yaşar: Millî Mücadele’de Güney Cephesi, Kültür Bakanlığı, Ankara 1990.