MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN HAVZA’DAKİ ÇALIŞMALARI (25.05.1919 - 12.06.1919)

Yıl 2019, Cilt: 121 Sayı: 238, 83 - 112, 27.02.2019

Ahmet Semerci

Öz

30 Ekim 1918, Mondros Mütarekesi’nden sonra, Samsun ve çevresinde asayiş bozulmuştur. Mustafa Kemal Paşa asayişi sağlamak üzere, İstanbul hükümeti tarafından, 9. Ordu Kıtaat-ı Müfettişliği’ne atandı. 19 kişilik karargâhı ile 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktı. 22 Mayıs 1919 tarihinde Sadaret’e yazdığı rapor, bütün Millî Mücadele’nin ilk ana programını teşkil eder. 25 Mayıs 1919’da Havza’ya geldi. Mesudiye Oteli’nde kaldı. Havza Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti’nin kurulmasını istedi. Memleketin her tarafında milli teşkilatların kurulması gerekliliğini, asker ve sivil idare amirlerine genelge ile bildirdi. 28 Mayıs’ta valilere ve bağımsız mutasarrıflıklara, ordu komutanlarına gönderdiği tamimde, İzmir işgalinin protesto edilmesi için mitingler yapılmasını, büyük devletlerin temsilcilerine, Bâb-ı Âli’ye etkileyici telgraflar çekilmesini istedi. 30 Mayıs’da Havza’da Mustafa Kemal’in emri ile bir miting yapıldı. 6 Haziran 1919’da Mustafa Kemal Paşa’nın emri ile ikinci miting yapıldı. Mustafa Kemal Paşa Harbiye Nezâreti’ne Sivas çevresindeki asayiş konusu üzerinde bilgi verdi. İzmir’in işgali nedeniyle, yapılan milli nümayişleri engelleyemeyeceğini ve sorumluluk kabul etmeyeceğini bildirdi. Mustafa Kemal Paşa, 7 Haziran’da Rus heyetine başkanlık eden Albay Budienni ile görüştü, Sovyet askerî ve mali yardımı üzerinde duruldu. 10 Haziran’da Ali Fuat Paşa’ya çektiği telgrafta Rauf Orbay’la beraber Havza’ya gelmelerini istedi. Asayiş meselesi ile ilgili Harbiye Nezâreti’ne raporlar gönderdi. Yapılan mitingler, gösteriler nedeniyle ve İngilizlerin isteği üzerine hükümet, Mustafa Kemal’i 11 Haziran’da İstanbul’a çağırdı. Mustafa Kemal Paşa gitmeme kararındaydı. 12 Haziran 1919’da Amasya’ya geldi. 14 Haziran’da padişaha gönderdiği telgrafta İstanbul’a gitmeyeceğini, Sine-i Millet’te istiklal elde edilinceye kadar çalışacağını söylüyordu.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Ülke Çapında Direnç, Rilly, 28 Mayıs Genelgesi, Toplum Düzeni, Hatırlama, Sultan

Kaynakça

• Atatürk Arşivinden Özel Seçmeler, Gnk. Başkanlığı, Kültür Bakanlığı, Ankara 1981.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri, Cilt: 2, (1915-1919), 3. Baskı, İstanbul Kaynak Yayınları, 2003.