MOĞOL İŞGALİNİN VAN GÖLÜ HAVZASI ÜZERİNDEKİ TOPONOMİK TESİRLERİ

Yıl 2018, Cilt: 120 Sayı: 236, 133 - 146, 25.10.2018

Erol Keleş

Öz

Anadolu coğrafyası jeopolitik konumu sebebiyle çok sayıda topluma ev sahipliği yapmış olmasına rağmen yalnızca Türk milletine ebedi vatan olmuştur. Bunu anlayabilmek için herhalde yerleşim yerlerinin adlandırılmasına bakmak yeterli olacaktır. Selçuklu fütuhatıyla birlikte Anadolu’nun kıyı bölgeleri hariç hemen her bölgede yer adları Türkçeleşmişti. Moğolların Anadolu’ya hâkim olmaya başlamasıyla yer adlarının Türkçe ifade edilişi de yoğunluk kazanmıştır. Moğol istilasıyla Anadolu’ya gelen kalabalık Türk ve Moğol kitleleri sahil bölgeleri de dâhil olmak üzere yer adlarında tam manasıyla bir Türk kimliğinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Moğol kabilelerinin Anadolu’da Müslüman oluşu bu kültürel dönüşümü daha da hızlandırmıştır. Bu istilanın Yakındoğu ve Anadolu üzerindeki demografik etkileri kültürel sonuçlarını da beraberinde getirmiştir. Neticede Moğolca isimler dahi yerlerini Türkçeye bırakmıştır. İlhanlılar açısından siyasi, askeri, sosyal ve iktisadi manada önem arz eden Van Gölü Havzası’nda yer alan yerleşim yerlerinin adlandırılmasında da bu dönemin hatıralarını görmek mümkündür. Bu bağlamda Anadolu’nun kapısı olduğu gibi aynı zamanda onu farklı coğrafyalara bağlayan Van Gölü Havzası, geçiş güzergâhı olması hasebiyle özellikle önce Türk fütuhatı ardından Moğol istilasıyla sözü edilen toponomik değişimi ziyadesiyle yaşayan bölgelerin başında gelmektedir. Yöre, evvela Celaleddin Harezmşah ile birlikte gelen ve O’nun ölümünden sonra bölgeye dağılan Kıpçak ve Kanglı grupları¬nın, daha sonra Moğol ordularından kaçan veya bu orduların bizzat içerisinde bulunan birtakım Türk ve Moğol birliklerinin iskânına sahne olmuştur. Bölgede yurt tutmuş olan bu Türk-Moğol boy ve oymaklarını yöredeki yerleşim yerlerinin adlandırılmasında tespit edilebilmektedir. Bu yer isimlerinin pek çoğu hala yöre halkı arasında kullanıldığı gibi resmi kayıtlarda da yakın zamana kadar varlığını korumaktaydı.

Anahtar Kelimeler

Van Gölü Havzası, Türk, Moğol, Kıpçak, Kabile

Kaynakça

• ABDULKADİROĞLU, Abdulkerim: “Van İli Coğrafyası”, Van Kütüğü, Ankara 1992.