II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE YAPILMIŞ OLAN BİR DOKUMA FABRİKASININ İMTİYAZI VE KURULUŞ SÜRECİ

Yıl 2018, Cilt: 120 Sayı: 236, 199 - 214, 25.10.2018

Fatih Damlıbağ

Öz

Pamuklu dokuma Osmanlı Devleti’nde geniş bir pazara sahipti. Uzun yıllar kendi iç pazarını kontrol eden Osmanlı üreticileri, ihracat pazarlarına da mal satmaktaydı. XVII. yüzyılın sonlarında Hint pamuklularının rekabetiyle karşılaşan Osmanlı üreticileri, bundan çok fazla etkilenmemiştir. Fakat Sanayi Devrimi sonrası, İngiliz pamuklu dokuma ürünleri Osmanlı üreticilerini büyük ölçüde sarsmıştır. Üretim miktarlarında ve istihdam rakamlarında ciddi kayıplar yaşanmıştır. Bu yüzden pamuklu dokuma ürünlerine, cari açığı büyük ölçüde arttıran ciddi rakamlar ödenmektedir. II. Abdülhamid iktidarında ise, bu alanda yatırım yapacak özel girişimcilerin desteklenmesi uygun bulunmuştur. İktidarın uygun tutumu ve ülkedeki önemli sayılabilecek hammadde kaynak¬ları sonrası, üç ortak İstanbul’da kurulacak bir fabrika için imtiyaz talebinde bulunmuşlardır. Yapılan görüşmeler sonrası bu fabrika için 20 yıllık bir imtiyaz verilmiştir. Fabrikanın çalıştırılması için “Yün ve Pamuk İpliği ve Akmişe Vesaire İmaline Mahsus Anonim Osmanlı Şirketi” adıyla bir şirket kurulmuştur. II. Abdülhamid şirketin hisselerinden satın alarak, kurulacak fabrikaya olan desteğini belirtmiştir. Fabrika İngiliz sermayesi ile 1890 yılında Yedikule’de kurulmuştur. İmtiyazında geniş bir ürün yelpazesi olmasına rağmen, üretimini pamuk ipliği üzerine yoğunlaştırmıştır. Faaliyetini Cumhuriyet dönemine de taşıyan Yedikule Pamuk İpliği Fabrikası, başarılı bir girişim olarak kabul edilebilir.

Anahtar Kelimeler

II. Abdülhamid, Pamuklu Dokuma, İplik, İmtiyazlı Fabrika, Sanayileşme

Kaynakça

• ÇAKIR, Coşkun: Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, Küre Yayınları, İstanbul 2001.