HARB-İ UMUMİ BAŞLARKEN FRANSA SEFARETİ BAŞ DROGMANI M. LEDOULX’UN BATI ANADOLU KIYILARINDAKİ GÖÇ HAREKETİNE İLİŞKİN GÖZLEM VE DEĞERLENDİRMELERİ

Yıl 2018, Cilt: 119 Sayı: 235, 11 - 22, 25.08.2018

Salih Tunç

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı’ndan önce, varlığını tehdit ettiği gibi önemli bir sosyal problem olan göç olayını da beraberinde getiren iki önemli gelişmeden biri 93 Harbi, diğeri ise Balkan felaketi olmuştur. Her iki savaş sonrasında işgal, baskı ve güvenlik meseleleri gibi çok yönlü sorunlar nedeniyle bulundukları toprakları terk etmek zorunda kalan yüz bin¬lerce muhacirin başta İstanbul olmak üzere emniyetli olarak gördükleri yerlere sığındıkları ve devletin bu göçmen kitlelerini çeşitli yerlere iskân ettirdiği bilinen bir gerçektir. İmparatorluğun nüfus halitasında önemli bir değişikliği beraberinde getiren ve özellikle Balkan felaketinden sonra durmaksızın devam eden göç dalgası, terk etmek zorunda bırakılan topraklara hakîm olan başta Yunanistan olmak üzere, diğer egemen unsurların Türk ve Müslüman nüfusu yok etmek ya da göçe zorlamak yönündeki şiddet politikalarından kaynaklanmaktaydı. Mart 1914’den itibaren özellikle Makedonya’da Türk ve Müslümanlara yönelik giderek artan şiddet politikasına karşı Türk Hükümeti, bir taraftan Rum nüfusun bulunduğu Batı Anadolu’da etkili tedbirler alırken, diğer taraftan da Osmanlı toplumu, iktisadî hayatta etkin durumda olan Rumlar’a karşı boykot hareketine girişmiştir. Özellikle Yunanistan’ın Türk ve Müslüman toplumu zorla göçürme siyasetine karşı İttihat ve Terakki Hükümeti’nin aldığı birtakım tedbirler ile Rum Patrikliği’nin bazı müdahaleleri, taraflar arasında gerginliği arttırmış, Batı Anadolu’daki göç hareketlerinin yerinde incelenmesi için Dâhiliye Nazırı Talat Bey tarafından bir “teftiş seyahati” düzenlenmiştir. Talat Bey’in teftiş seyahatine 6 büyük devletin sefaret temsilcileri davet edil¬miş olmakla birlikte, kendi aralarında drogmanlardan kurulu bir heyetin oluşturulmasına karar verdikleri ve Talat Bey ile drogmanların 22 Haziran 1914’te İzmir’de buluştukları anlaşılmaktadır. Drogmanlardan oluşan heyete, Fransa adına M. Ledoux katılmış, gözlem ve değerlendirmelerini detaylı bir şekilde ilgili birimlere rapor etmiştir. Bu çalışmada, M. Ledoux’un I. Dünya Savaşı arefesinde Batı Anadolu’daki göç hareketliliği ile İttihat ve Terakki Hükümeti’nin bu meseleyle ilgili olarak yürüttüğü siyasete ilişkin gözlem ve değerlendirmeleri incelenmiştir. İmparatorluğun son döneminde Mandelstam, Ryan, Matthews gibi elçilik drogmanlarının siyasete müteallik işlerde ne denli etkili oldukları dikkate alındığında, sözü edilen drogmanın gözlem ve değerlendirmelerinin de o denli önem atfettiği düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

Göç, I.Dünya Savaşı, Drogman, Batı Anadolu, Adalar

Kaynakça

• Archives du Ministère des Affaires Étrangères (AMAE) / Centre des Archives Diplomatiques de la Courneuve (CADC).