OSMANLI DEVLETİ’NİN BATAKLIK KURUTMA UYGULAMALARINA BİR BAKIŞ: TOKAT KAZ GÖLÜ ÖRNEĞİ (1870-1892)

Yıl 2018, Cilt: 119 Sayı: 235, 49 - 88, 25.08.2018

Murat Hanilçe

Öz

Bu yazı, Osmanlıların son zamanlarında günümüzde Tokat ili sınırları içerisinde kalan Kaz Ova’ya adını veren Kaz Gölü ve etrafında oluşan bataklığın kurutulması çabalarını konu edinmektedir. Gölün kurutulması yolunda ilk girişimler Sivas Vilayeti’nden yapılan başvuru üzerine 1870 senesinde başlatılmıştır. Ne var ki, vilayetin isteklerine rağmen İstanbul’daki hükümet organları, projede çeşitli eksikler buldukları için kurutma çabaları sonuçsuz kalmıştır. 1880’de Tokat’ın sancak haline gelmesini takip eden dönemde, bu defa, Tokat’tan 1890 senesinde tekrar bataklığın kurutulması çabaları gündeme getirilmiş; ancak 1892’ye kadar yapılan yazışmalardan anlaşıldığı üzere, ahalinin de kişisel çıkarlarını önde tutmasıyla, konu yine sürüncemede bırakılmıştır. Kanaatimizce, yöredeki bataklığın kurutulması, özellikle sıtmaya karşı etkin mücadele, arazi açma gibi çok çeşitli nedenlere dayanmaktaydı. Bu yazı, Kaz Gölü’nün genel bir tanıtımını, tarih boyunca geçirdiği evreyi, sözlü kültürdeki yerini de içerecek şekilde gölün tarihsel kayıtlardaki yerini de ortaya koymaktadır. Yazının başlıca amacı genelde Osmanlı Devleti’nin bataklıklarla mücadelesini; özelde ise Sivas ve Tokat yöresindeki uygulamayı aktarmaktır. Araştırmanın başlıca kaynakları Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nden temin edilen belgelerdir. Çalışma sırasında, konuyla ilgili diğer araştırmalar, halkla yapılan söyleşiler, bir seyyahın izlenimleri de dikkate alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Tokat, Kaz Gölü, Bataklık, Kurutma

Kaynakça

• ACIR, Nurullah vd.: “Drenaj Faaliyetleri Sonrası Kaz Gölü Çevresindeki Toprak Özellikleri ve Vejetasyonun Mesafeye Bağlı Değişimleri”, III. Ulusal Toprak ve Su Kaynakları Kongresi 22-24 Ekim 2013-Tokat Bildiriler, s. 626-633