DERLEME YÖNTEMİ İLE ÖLÇÜNLÜ DİLE KAZANDIRILAN KELİMELER ÜZERİNE

Yıl 2021, Cilt: 127 Sayı: 251, 449 - 460, 19.04.2021

Mesut Tepesu

Öz

ÖZ
Bu çalışmanın amacı; “derleme” yöntemi ile ölçünlü dile kazandırılmış, kullanım sıklığı çok olan kelimelerin çeşitli özelliklerini ortaya koymaktır. Bu özellikler; derleme yöntemi ile ölçünlü dile kazandırılan kelimelerin hangi kelimelere karşılık kullanıldığı, kullanılan yapım eklerinin özellikleri ve Derleme Sözlüğü’ndeki anlamı ile ölçünlü dilde kazandığı anlam arasındaki ilişkidir.
Derleme yöntemi ölçünlü dile çok sayıda kelime kazandırılmaya çalışılmıştır. Bu kelimelerden bazıları kullanım olarak dilde yaygınlaşırken bazıları ise kullanımdan düşmüştür. Bu çalışmada kullanım sıklığı çok olan bazı kelimeleri saptamak için 1981-2019 yılları arasında üniversite sınavlarında çıkmış Türkçe soruları taranmış ve derleme yoluyla dile kazandırılmış kelimeler belirlenmeye çalışılmıştır. Kelimeler tespit edildikten sonra bu kelimelerin Anadolu ağızlarında hangi anlamda kullanıldığını belirlemek için “Derleme Sözlüğü”ne başvurulmuş ve “Türkçeden Osmanlıcaya Cep Kılavuzu” adlı sözlükte hangi kelimelere karşılık kullanıldıkları tespit edilmiştir. Görülen anlam farklılıklarını daha iyi tespit etmek için bu kelimeler “Tarama Sözlüğü”nde görülen kelimelerle de karşılaştırılmıştır. Çalışmanın neticesinde ortaya çıkan sonuçlar irdelendikten sonra bahse konu olan kelimeler bir tablo ile gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Derleme Yöntemi,, Ölçünlü Dil,, Türetilen Kelimeler,

Kaynakça

• Derleme Sözlüğü, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, CİLT: 10, 1978.
• Derleme Sözlüğü, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, CİLT: 2, 1965.
• Derleme Sözlüğü, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, CİLT: 9, 1977.
• Derleme Sözlüğü, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, CİLT: 9, 1977.
• Derleme Sözlüğü, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, CİLT: I, 1963.
• Derleme Sözlüğü, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, CİLT: III, 1968.
• Derleme Sözlüğü, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, CİLT: IV, 1969.
• Derleme Sözlüğü, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, CİLT: V, 1972.
• Derleme Sözlüğü, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, CİLT: VI, 1972.
• Derleme Sözlüğü, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, CİLT: VII, 1974.
• Derleme Sözlüğü, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, CİLT: VIII, 1975.
• Derleme Sözlüğü, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, CİLT: XI, 1979.
• Derleme Sözlüğü, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, CİLT: XII, 1982.
• Dilçin, Cem: Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 1983. Ergin, Muharrem: Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım/Yayım/Dağıtım, İstanbul, 2013.
• Gülensoy, Tuncer: Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara, 2011.
• Korkmaz, Zeynep Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara, 2003.
• Levend, Agâh Sırrı: Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, Türk Tarih Kurumu Basım Evi Ankara, 1960.
• OSYM Komisyonu: TYT Türkçe Son 54 Yıl Konu Konu Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular, A Yay., Ankara, 2020.
• Timurtaş, Faruk Kadri: Uydurma Olan ve Olmayan Kelimeler Sözlüğü, Umur Kitapçılık, İstanbul, 1979.
• Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara, 1974.
• Türkçeden Osmanlıcaya Cep Kılavuzu, İstanbul Devlet Basımevi, İstanbul, 1935.
• Zülfikar, Hamza: Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara, 2011.