SÂİLÎ-İ ŞÎRÂZÎ’NİN TARİH-İ ÂLİ-İ OSMANİ’SİNDE KOZMİK UNSURLAR

Yıl 2021, Cilt: 128 Sayı: 252, 217 - 232, 12.06.2021

Serpil Yıldırım

Öz

Gökyüzü ve gök cisimleri ulaşılamaz olmaları ve içerisinde karmaşıklığı barındırmalarından dolayı uzun yüzyıllar boyunca her alanda olduğu gibi, edebiyat alanında da ilgi odağı olmuştur. Şairler ve yazarlar gökyüzü, yıldız, gezegenler ve diğer kozmik unsurları eserlerinde kullanarak insanoğlunun bu ilgi ve merakını daha da arttırmışlardır. Bu unsurlar bazen bir padişahı yüceltmek bazen de sevgilinin güzelliğini anlatmak için kullanılmıştır. Bunların yanı sıra yergi unsuru olarak kullanıldığı da görülür. Şairler tarafından kozmik unsurlar hakkında edebi metinlerde geliştirilen bütün hayal ve tasavvurlar aynı zamanda o devir insanlarının evreni nasıl düşündüğünü bize aktarması bakımından ayrı bir değer taşırlar. Edebî metinler dikkatle incelendiğinde bunların çoğunun, gerçekte o devir insanının gökyüzü hakkındaki samimi fikirlerinin yansıması olduğu açıkça görülür. İşte Farsça söyleyen 16. yüzyıl Osmanlı şairlerinden olan Sâilî-i Şîrâzî’nin yazmış olduğu Târîh-i Âl-i Osmânî adındaki Farsça manzum tarihi de içinde bir hayli kozmik unsur barındıran bir eserdir. Dolayısıyla bu çalışma, Sâilî’nin Târîh-i Âl-i Osmânî’sinde yer alan kozmik unsurların tespit edilerek bu unsurların özelliklerini ve ne şekilde ele alındıklarını örnekler vererek ortaya koyma amacıyla oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sâilî-i Şîrâzî, Tarih-i Al-i Osmani, Kozmik Unsurlar

Kaynakça

• AYDIN, Osman: “Nedîm Dîvânı’nda Kozmik Unsurlar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 13, Sayı 69, 2020, s. 27-39.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed: Necati Bey Divanı’nın Tahlili, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2017.
• GÜLÜM, Emrah: “Sümbülzade Vehbi Divanı'nda (Sümbülistân) Kozmik Unsurların Kullanımı”, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Sayı: 9, Yıl: 9, 2014 s. 519-546.
• KUL, Nuray: “16. Yüzyıl Şairlerinde Felek Kavramı”, Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi. Ordu 2015
• OKMAK, Özgür: “Cem Sultan Divanı’nda Kozmik Âlem”, Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 14, Yıl: 6, 2018, s. 154-166.
• ONAY, Ahmet Talat: Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, Kurgan Edebiyat Yayınları, Ankara 1993.
• ÖGEL, Bahaeddin: Türk Mitolojisi, C.2. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
• PALA, İskender: Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, İstanbul 2011.
• ŞEKER, Esma: “15. Yüzyıl Divanlarında Kozmik Unsurlar”, Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi, Ordu 2015
• ŞENTÜRK, A. Atilla: “Osmanlı Edebiyatında Felekler, Seyyare ve Sabitler (Burçlar)”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Numara 90, 1994, s. 131-179.
• ULUDAĞ, Süleyman: Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2005.
• YILDIRIM, Serpil: “Sâʾilî-i Şîrâzî’nin Târîḫ-i Âl-i ʿOsmânî’si (inceleme-metin-çeviri)”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kırıkkale 2018.
• YILMAZ, F. Büyükkarcı: “Kamer, Burçlar ve Menzillerle İlişkisi Hakkında İki Risale”, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Sayı: 9, Yıl: 9, 2014 s. 131-143.