MİMAR SİNAN’IN MİLLİYETİ HAKKINDA YAPILAN TARTIŞMALAR

Yıl 2021, Cilt: 128 Sayı: 252, 93 - 110, 12.06.2021

İsmail Yakıt

Öz

Bütün zamanların en büyük mimarı kabul edilen Koca Sinan’ı sahiplenen çok olmuştur. Özellikle onun Ermeni, Rum olduğu konusunda geniş ve yaygın bir kanaat vardır. Bu kanaati besleyen en büyük gerekçe ise onun bir devşirme olmasından kaynaklanmaktadır. Gerçi, bu bağlamda onu Hırvat, Slav, vb olduğunu ileri sürenler olsa da bunların bilgilerinin, belgelerden uzak sadece iddiadan ibaret olduğu görülmüştür. Ermeni ve Rum diyenlerin ellerinde de belge yoktur. Belge olarak iddia ettikleri şeyler; Sinan’ın Osmanlı Hıristiyan devşirmesi bir yeniçeri olmasından öteye gitmemektedir. Hâlbuki o dönemde Anadolu’da Hıristiyan Karaman Türkleri arasından da devşirme yapıldığını kimse görmek istemiyor. Nitekim yapılan birçok araştırmalar Sinan’ın Hıristiyan bir Türk olarak devşirildiğini göstermektedir. Yaptığımız bu araştırma boyunca Sinan hakkındaki tartışmaların izini sürerek onun milliyetini belgelemeye çalışacağız.
Şurası muhakkaktır ki, tarihe mal olmuş büyük şahsiyetlerin şu veya bu kökenden olması o kadar önemli değildir. Önemli olan onun insanlığa veya kendi milletine yaptığı hizmetleri, düşünceleri, fikirleri ve eserleridir. Fakat birileri kaynakları ve belgeleri çarpıtıyor, farklı yorumluyor ve farklı etnik kökenlere dayıyor vb ise ilim adamlarına düşen bir görev de bunları inceleyip, gerçeği ortaya koymaktır. Sinan’ın sahipsiz bırakılmasının veya birilerinin haksız yere sahiplenmesinin veyahut Türklüğü ile ilgili çalışmaların görmezden gelinmesinin önüne geçilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Mimar Sinan, Türk, Ermeni, Rum

Kaynakça

• Ahmet Refik, (Altınay), Mimar Sinan I, Kanaat Kütüphanesi, İstanbul, 1931
• Ahmet Refik, Türk Tarih Encümeni Mecmuası, Yeni Seri, S. 5 (Haziran 1930-Mayıs 1931), İstanbul, 1931
• Ahmet Rifat, Lüğât-ı Tarihiyye ve Coğrafiyye, İstanbul, C. VI, s. 286, 1299/1883
• Babinger, Franz, Die Türkische Renaissance, Beitragezurkenntnisdes Orient, H. Grothe, Halle, , C. XI, s. 67, 1914
• Balta, Evangelia, Gerçi Rum İsek de, Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz,isimli araştırma Türkiye İş Bankası yay., 2. Basım, İstanbul, 2012
• Baykut, Cami, Osmanlı Ülkesinden Hıristiyan Türkler ve Bizans İmparatorluğu’na Dahil olan Turanî Akvam, İstanbul, 1338/1922
• Chisholm Hugh, The Encyclopaedia Britannica; A Dictionary of Arts, Sciences, literatureand General Information, London, 1910, s. 426
• Dinç, Güven, The Social and Economic Status of the Rum (Greeks) of Antalya in the First Half of the, 19th Century, Adalya, Sayı, S. 20, s. 458, The Annual of the Koç University Suna & İnan Kıraç Research Center for Mediterranean Civilizations, İstanbul, 2017
• Eckmann, Jones, Die Karamanische Literatur, PhilologiaeTurcicaFundamenta, Yay., L. Bazin, A. Bombacı, J. Deny, T. Gökbilgin, F.İz, H., Schael, P.N. Boratav, Wiesbaden, II,, 820, 1965
• Egli Ernst, Osmanlı Altın Çağının Mimarı Sinan, Çev. Ve Derleyen İbrahim Ataç, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2009
• Evliya Çelebi, Seyahatname, Haz. Seyit Ali Karaman, 9. Kitap, 1. Cilt, YKY, İstanbul, 2011
• Göyünç, Nejat, Mimar Sinan’ın Aslı Hakkında Tarih ve Toplum, C. 4, S. 19, s. 38, Temmuz-1985, İstanbul, 1985
• Göyünç, Nejat, Osmanlı İdaresinde Ermeniler, İstanbul, 1983, s. 36
• http:// www.superhabertv/erhan-afyoncu-mimar-sinan, erişim tarihi: 13.12.2018
• İnan, Afet, Mimar Koca Sinan, Ankara, 1968
• Konyalı, İbrahim Hakkı, Mimar Koca Sinan, Vakfiyyeleri, Hayır Eserleri, Hayatı, Padişaha Vekaleti, Azadlık Kağıdı, Alım-Satım Hüccetleri, Yayımlayan: Nihat Topçubaşı, İstanbul, 1948
• Mehmet Süreyya, Sicill-i Osmanî yahut Tezkere-i Meşâhir-i Osmaniye, Yay. Haz. Nuri Akbayar, Eski yazıdan çeviren, Seyit Ali Kahraman, İstanbul, 1996, C.5, s. 1508
• Meriç, Rıfkı Melûl, Mimar Sinan, Hayatı, Eseri-I, Mimar Sinan’ın Hayatına Eserlerine Dair Metinler, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1965
• Moravcisk, Gyula, Hıristiyanlaşan Türkler, ByzantinaTurcica, Ankara, 1983
• Mülayım, Selçuk, Sinan bin Abdülmennan, Bir Dünya Mimarının Hayat Hikayesi, Eserleri ve Ötesi, İsam Yayınları, İstanbul, 2010
• Mülayım, Selçuk, Ters Lâle, Osmanlı Mimarisinde Sinan Çağı ve Süleymaniye, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2001
• Mülayim, Selçuk, Sinan, Osmanlı Mimarbaşısı, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XXXVII, s. 224-227, İstanbul, 2009
• Nasr, S. H., İslam Sanatı ve Maneviyatı, (terc. Ahmet Demirhan), İnsan Yayınları, İstanbul, 1992
• Ralph, Peter, Sinan born an Armenian Christian, Beyond Baghdad, 2005, s. 82
• Saatçi, Suphi, Bir Osmanlı Mucizesi Mimar Sinan, Ötüken, İstanbul, 2005
• Sai Çelebi, Nakkaş Mustafa, Tezkiretü’l-Buldân, Dersaadet İkdam Matb.;. 1315/1899; Aynı yazar, Mimar Sinan’ın kendi ağzından hayat ve eserleri, Haz. S. Erdem, Bin bir Direk Yayınevi, İstanbul, 1988
• Sivaslıyan, Hagop, Mimar Sinan’ın Kökeni Neden Tartışılır? Tarih ve Toplum, C. 4, S. 19, s. 38, Temmuz-1985, İstanbul, 1985
• Tuğlacı(yan), Pars, Osmanlı Mimarisinde Batılılaşma Dönemi ve Balyan Ailesi, İstanbul, 1981
• Turgal, H. Fehmi, Mülga Şer’iyye Mahkemeleri Sicilleri Üzerinde İncelemeler, TTK, Yayını, İstanbul, 1937
• Uzunçarşılıoğlu, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları I, (Acemi oğlanı ve Yeniçeri Ocağı), TTK. Basımevi, 1988, s. 21
• Yakıt, İsmail, Türklüğü Tartışılan Meşhurlar, Ötüken, İstanbul, 2016