OSMANLI ARŞİV BELGELERİNİN IŞIĞINDA CALVERT ÇİFTLİĞİ SORUNU (1914-1921)

Yıl 2022, Cilt: 130 Sayı: 256, 45 - 66, 28.02.2022

Erkin Akan

Öz

Bu çalışma, Calvert Çiftliği'ne Osmanlı askeri kuvvetlerinin yerleşmesi, çiftliğin istimlak edilmesi ve çiftliğin ilk sahiplerine iade edilmesi konularını; Osmanlı Arşiv belgeleri üzerinden incelemeyi amaçlar. Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Savaşı'na girmesinden kısa bir süre sonra, Aralık 1914'te Mehmet Ali Paşa komutasındaki bir askeri birlik, stratejik bir yerde bulunan Calvert Çiftliği'ne yerleşti. Harbiye Nezâreti, Calvert Çiftliği benzeri özel mülklere askerlerin yerleşmesini meşru hale getirmek için seferberlikte el konulacak binalar ve yerler hakkında kanun tasarısını Ocak 1915'te hazırlardı. Fakat bu kanun 1916'da yürürlüğe girdi. Kanunun on dördüncü maddesiyle, kanunun yürürlüğe girmesi öncesi yapılan el koymalar meşru hale getirilmiştir. Calvert Çiftliği'nin ismi 1917'de Mehmet Ali Paşa Çiftliği olarak değiştirildi. Osmanlı Devleti'nin savaşın kaybedenleri arasında yer alıp mütareke yapmasının ardından çiftlik ilk sahipherine geri verilmiştir. Çiftlik sahipleri, çiftliğin kendi ellerinde bulundukları süre için tazminat talebinde bulundular. Tazminat taleplerinin un değirmeni ve tohumluk ile ilgili kısımları kabul edilmiştir. Çiftlik sahipleri, dağıtılmış olan çiftlik hayvanlarının bulunmasını da istemişlerdi. Hayvanlardan doksan tanesi bulunup teslim edilmiştir. Çiftliki sahiplerinin iade olunmayan hayvanları için istedikleri tazminat ödenmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Calvert Çiftliği, İstimlak, Tazminat

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO), 4408/330582
• Dâhiliye Nezâreti İdare-i Umumiye Ekleri (DH. İ. UM. EK), 4/45
• Dâhiliye Nezâreti Hukuk Müşavirliği (DH. HMŞ), 8/3-2; 8/3-3; 8/3-4; 8/3-5; 8/3-6
• Dâhiliye Nezâreti Şifre Kalemi (DH. ŞFR), 97/100; 97/289
• Hariciye Nezâreti Siyasi (HR. SYS), 2633/1