GÖKTÜRKÇE EKTÁG, EKTÉL DAĞ ADLARININ KÖKEN ve ANLAMI

Yıl 2022, Cilt: 130 Sayı: 256, 13 - 26, 28.02.2022

Yusuf Gedikli

Öz

Makalede 570’te Doğu Roma elçisi Zemarkos tarafından kaydedilen Ektág, 576’da Valentinos tarafından kaydedilen Ektél dağ adları incelenmiştir. Konu üzerinde duran bilginler bu dağları Türkçe Akdağ olarak açıklamış, yerlerinin Tanrı dağlarındaki Yulduz yaylası veya Tekes vadisinde olduğunu söylemişlerdir.
Akdağ yeniden oluşturumu ve anlamı bizi ikna etmediği için konuyu ele aldık ve ek öğesinin doğru yazıldığını ve bunun Türkçe “kireç” anlamına geldiğini, Ektág’ın anlamının ise “kireç dağı, kireçli dağ” demek olduğunu ortaya koyduk. Ektág yazımının doğru olduğunu Tunyukuk yazıtında geçen Äk tag dağ adı da ispatlamaktadır (44. satır).
Valentinos’un kayıtladığı Ektél dağ adının aslı *Ektál’dır. İlerleyici benzeşmeyle Ektél olmuştur. -tél öğesinin aslı Türkçe *tal “dağ”dır. Sonradan şigmatizme uğramış, taş olmuştur. Çuvaşçası çuldur. Yani -l-’lidir. Demek ki 576’da Türkler bugünkü taş kelimesini *tal telaffuz ediyorlardı. Bu dağ ile yukarıdaki Ektág, aynı dağın iki ayrı adıdır. İkisinin de anlamı “kireç dağı, kireçli dağ”dır.

Anahtar Kelimeler

Göktürk, Ektág, Ektél, Zemarkos, Valentinos

Kaynakça

• Buralkıulı, Mustapa ; Kazak Tiliniñ Tüsindirme Sözdigi, Almatı, 2007.
• Chavannes, Edouard ; Çin Kaynaklarına Göre Batı Türkleri, çev. Mustafa Koç, Selenge y., İstanbul 2007.