SURİYELİ BİR TÜRK BEYİ: EMEN-ÇOR VE EFRADI

Yıl 2022, Cilt: 131 Sayı: 258, 73 - 82, 20.06.2022

Asım Şişikoğlu

https://doi.org/10.55773/tda.1073694

Öz

Bugünkü Suriye toprakları tarih boyunca önemini muhafaza etmiştir. Jeo-stratejik konumundan dolayı dönemin güç faktörlerinin ilgisini çeken bölge pek çok kez istilalara maruz kalmıştır. Türklerin göçleri esnasında bölgeyi yurt edinmeleri Türk tarihi araştırmacılarının ilgisini bu coğrafyaya sevk etmektedir. IX. Yüzyıldan itibaren artan göçler ve gelenlerin buradaki faaliyetleri bölgenin gelecekteki siyasi haritasını şekillendirmiştir. Ne var ki ilk gelen gruplar hakkında malumat oldukça kısıtlıdır. Bazı Beylerin adları günümüze hiç ulaşamamış bazıları ise çeşitli değişimlere uğramıştır. Şimdiye kadar pek çok eserde Amacur et-Türkî şekliyle yaygınlaşan isim kaynaklardaki bilgiler karşılaştırıldığında bu telaffuzun Türkçeye uygun olmadığı saptanmıştır. O halde Şam’da en yetkili Türk devlet adamlarından birinin adı ne olmalıdır? Araştırmamız bu meraktan doğan bir hareketin ürünüdür. Müstakil bir çalışmaya rastlanmayan bu konu Suriye’deki Türk kimliği bakımından oldukça önemlidir. Hayatına dair bilgiler birkaç kaynakla sınırlı olsa da Emen-Çor ve akrabalarının Fergana’dan Mısır’a, Suriye’den Şiraz’a uzanan faaliyetleri dikkat çekmektedir. Çalışmamızın hedefi daha önce farklı konular dâhilinde ele alınan Türk gulâm Emen-Çor ve efradının Türk tarihindeki yerini yâd etmektedir. Zira Arap kaynaklarındaki bir takım ham bilgilerin değerlendirilmeye alınmasıyla oluşacak yeni bakış açısı Türklerin Suriye’ye yerleşme çabalarına ışık tutacaktır.

Anahtar Kelimeler

Suriye, Türkmenler, Türkler, Amacur, Emacur, Çor

Destekleyen Kurum

TTK Doktora Bursiyeri

Kaynakça

• Abdullah bin Muhammed el-Medini el-Belevî: Siretu Ahmed bin Tulun, Kahire tarihsiz.
• Ercilasun, Ahmet Bican: Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara 2014.
• Aktan, Ali: “Mu’temid-Alellah, Ahmed b. Ca’fer, T.D.V. İslam Ansiklopedisi, C.31, İstanbul 2006, s.387-388.
• Sayılı, Aydın: The Observatory in Islam and Its Place in the General History of the Observatory, Ankara 1988.
• Bosworth, C.E.: The New Islamic Dynasties - A Chronological and genealogical manual, Edinburgh 1996.
• Celâleddîn Suyûtî: Halifeler Tarihi, Çev. Onur Özatağ, İstanbul 2015.
• Elçibey, Ebülfez: Tolunoğulları Devleti(868-905), İstanbul 1997.
• el-Mesudî, Muruc’ Ez-Zeheb ve Maadin el-Cevher, C.4, 2005 Beyrut.
• Esin, Emel: “Mushaf Hattatlığı ve Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Meali Hakkında Türklerce Yapılan İlk Çalışmalara Dair”, İslam Tetkikleri Dergisi, S.8, İstanbul 1984, s.1-4.
• Sümer, Faruk: “Bügdüz”, T.D.V. İslam Ansiklopedisi, C.6, İstanbul 1992, s.483.
• Arık, Feda Şamil: “Eski Türk Ceza Hukukuna Dair Notlar I. Suçlar ve Cezalar” Tarih Araştırmaları Dergisi, C.17, S.28, Ankara 1995, s.1-50.
• Müftüoğlu, Ferruh: “İbn Emâcûr”, T.D.V. İslam Ansiklopedisi, C.19, İstanbul 1999, s.476.
• Gedikli, Fethi: “Yasa”, T.D.V. İslam Ansiklopedisi, C.43, İstanbul 2013, s.336-340.
• Gerdizi, “Gardīzī's Two Chapters on the Turks”, Çev. A.P Martinez, Archivum Eurasiae Medii Aevi, S.2, Weisbaden 1982, s.134-135.
• Yıldız, Hakkı Dursun: “Ahmed b. Tolun”, T.D.V. İslam Ansiklopedisi, C.2, İstanbul 1989, s.141-143.
• Akbulut, İ.: “İslam Hukukunda Suçlar ve Cezalar”, AÜHFD, C52, S.1, s.167-181.
• İbn Asâkir: Tarih-i Medinetû Dımaşk, C.9, Beyrut 1424.
• İbn el-Nedim: El-Fihrist, Beyrut tarihsiz.
• İbn Haldun: Tarihû İbn Haldun, Haz. Sehil Zekkar ve Halil Şehade, C.3, Beyrut 2000.
• İbn Hallikan: Kitab-ı Vefayat’ül Ayan, Çev. Mac Guckin De Slane, C.1, Paris.
• İbn Hurdazbih: Yollar ve Ülkeler,Çev. Murat Agarı, İstanbul, 2008.
• İbn İyâs: Bedâ’iu’z-zûhur fî vekâ’i’i’d-dûhûr, Tashih: Muhammed Mustafa, C.1, Kahire 1984.
• İbn Kıftî: Tarihu’l Hukema, Liepzig 1903.
• İbn Miskeveyh: Tecâribu’l-umem ve te’âkıbu’l-himem, Tashih: Seyyid Kesruvi Hasan, C.4, Beyrut 2003.
• İbnü’l-Esir: El-Kamil Fi’t-Tarih, Çev. Ahmet Ağırakça, C.7, İstanbul 1991.
• Kafesoğlu, İbrahim: Türk Milli Kültürü, Ankara 2005.
• Vernet, J.: “Ibn Amadjur” The Encyclopaedia of Islam, C.3, London 1986, s.703.
• Marquart, Joseph: Eransahr nach der Geohrapie des Ps. Moses Xorenac’ic, Berlin 1901.
• Gordon, Mathew S.: The Breaking of A Thousand Swords : A History of the Turkish Military of Samarra, Newyork 2001.
• Muhammet b. Yusuf el-Kındî: Kitab’ul Vulat ve’l Kitab’ul Kudat, Beyrut 1908.
• Atalar, Münir: “Emîr-i Hac”, T.D.V. İslam Ansiklopedisi, C.11, İstanbul 1998, s.131-133.
• Nizamü’l-Mülk: Siyasetname, Haz. M. Altay Köymen, Ankara 1999.
• Gömeç, Saadettin: “Kök Türkçe Belgelerde Yer Alan Unvanlar”, Edem, C.12, S.36, Ankara 2000, s.929-946.
• Bilinir, Sedat: “Dokuzuncu ve Onuncu Yüzyılda Sugur-Eş’Şam Sınır Hattının Halep’e Gerilemesi Süreci ve Türklerin Bölgedeki Faaliyetleri”,Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, C.3, S.6, 2016.
• Şemsettin Sâmi: Medeniyyet-i İslamiyye, İstanbul 1999.
• Taberî: The History of Al-Tabari An Annoted Translation, Çev. Joel L. Kraemer, Haz.Ihsan Abbas vd., C.32, Newyork 1987
• Ya’kubî: Kitab el-Buldan, Yayın yeri yok 1918.
• Ya’kubî: Tarihû Ya’kubî, C.3, Beyrut 2010.
• Togan, Zeki Velidi: Umumi Türk Tarihine Giriş, 2. Basım, İstanbul 1970.