TÜRK SİYASETİNDE MİRALAY SADIK BEY

Yıl 2022, Cilt: 131 Sayı: 258, 199 - 214, 20.06.2022

Celil Bozkurt

https://doi.org/10.55773/tda.1083570

Öz

Miralay Sadık Bey, muhalif tavrı, polemikçi ve sert söylemiyle Türk siyasetinde belirgin izler bırakmış asker kökenli bir siyasetçidir. İttihat ve Terakki Cemiyeti'nde başlayan siyasi kariyeri, Hürriyet ve İtilaf Fırkası'nda zirveye çıktı. Miralay Sadık, Bey, İkinci Meşrutiyet'in ilanında önemli roller oynamış İttihatçı subaylardan biridir. Sonradan İttihatçıların Siyonizm ve Masonluk nüfuzunda kaldıkları ve otoriter bir yönetim benimsedikleri düşüncesiyle İttihat ve Terakki Cemiyeti'nden ayrıldı. Miralay Sadık Bey'in ismi, kuruculuğunu ve liderliğini üstlendiği Hürriyet ve İtilaf Fırkası'yla özdeşleşti. Fırka, İkinci Meşrutiyet Dönemimde İttihat ve Terakki Fırkası'nın en güçlü rakibi oldu.
Miralay Sadık Bey, İttihatçıların 1913'te yaptığı Bab-ı Âli Baskınından sonra yurt dışına kaçmak zorunda kaldı. Sürgünde bulunduğu Mısır'da İttihatçı aleyhtarlığını sürdüren Miralay Sadık Bey, İttihatçıları devirmek hususunda İngilizlerle işbirliği yaptı. Mondros Mütarekesi'ni müteakip İngilizlerin himayesinde Mısır'dan İstanbul'a döndü. Yeniden Hürriyet ve İtilaf Fırkası'nın başına geçen Miralay Sadık Bey, Mustafa Kemal Paşa ve Milli Mücadele aleyhinde tavır aldı. Milli Mücadele'de aleyhtarı faaliyetleri nedeniyle Yüzellilikler listesine alındı. Sürgün hayatını Romanya'nın Dobruca kentinde geçirdi. 1938'de çıkarılan Af Kanunu'na rağmen vatan haini olmadığı gerekçesiyle Türkiye'ye dönmedi. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün şahsi gayretiyle ülkeye getirilen Miralay Sadık Bey, 4 Şubat 1941'de geldiği günün akşamında vefat etti.

Anahtar Kelimeler

Miralay Sadık Bey, İttihat ve Terakki Cemiyeti, Hizb-i Cedit, Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Yüzellilikler, Miralay Sadık Bey, İttihat ve Terakki Cemiyeti, Hizb-i Cedit, Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Yüzellilikler

Kaynakça

• Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, Cem Yayınevi, İstanbul 1976.
• Ahmad, Feroz, İttihat ve Terakki (1908-1914), Kaynak Yayınları, 8. Baskı, (Çeviren: Nuran Yavuz), Kaynak Yayınları, İstanbul 2010.
• Atilhan, Cevat Rifat, Farmasonluk İnsanlığın Kanseri, Aykurt Neşriyatı, İstanbul 1960.
• Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Cilt I, Kısım II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991.
• Bingöl, Sedat, 150'likler Meselesi, Bengi Yayınları, İstanbul 2010.
• Birinci, Ali, Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Dergâh Yayınları, İstanbul 1990.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye'nin Demokrasi Tarihi, İmge Kitabevi, 5. Baskı, Ankara 2013.
• Erdeha, Kamil, Yüzellilikler Yahut Milli Mücadelenin Muhasebesi, Tekin Yayınevi, İstanbul 1998.
• Ertürk, Hüsamettin, İki Devrin Perde Arkası, Sebil Yayınevi, İstanbul 1996.
• Göztepe, Tarık Mümtaz, Osmanoğullarının Son Padişahı Vahideddin Mütareke Gayyasında, Sebil Yayınevi,2. Baskı, İstanbul 1994.
• Hilmi, Ahmed, Muhalefetin İflası İtilaf ve Hürriyet Fırkası, Nehir Yayınları, İstanbul 1991.
• Jaeschke, Gotthard, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, (Çeviren: Cemal Köprülü), Türk Tarih Kurumu, Ankara 1991.
• Koloğlu, Orhan, İttihatçılar ve Masonlar, Pozitif Yayınları, 4. Baskı, İstanbul 2005.
• Kuran, Ahmet Bedevi, İnkılap Tarihimiz ve Jön Türkler, 2. Basım, Kaynak Yayınları, İstanbul 2000.
• Nur, Rıza, Hürriyet ve İtilaf Nasıl Doğdu, Nasıl Öldü?, İstanbul 1919.
• Nur, Rıza, Milli Kıyam Milli Mücadelenin İçyüzü, (Hazırlayan: Yalçın Toker), Toker Yayınları, İstanbul 1994.
• Sonyel, Salahi, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Cilt I, Türk Tarih Kurumu, 3. Baskı, Ankara 1995.
• Tansel, Selahattin, Mondros'tan Mudanya'ya Kadar, Cilt I, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1991.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiyede Siyasal Partiler İkinci Meşrutiyet Dönemi, Cilt I, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul 1984.