DAĞLIK KARABAĞ UYUŞMAZLIĞI ÖRNEĞİNDE ERMENİ SALDIRGANLIĞININ İÇYAPISAL NEDENLERİ

Yıl 2023, Cilt: 133 Sayı: 263, 165 - 186, 29.06.2023

Ömer Göksel İşyar

https://doi.org/10.55773/tda.1278832

Öz

Bu makalemizde Dağlık Karabağ uyuşmazlığı konusunda Ermenilerin sert ve saldırgan tutumları incelenmeye ve bunların temelinde yatan içyapısal unsurlar analiz edilmeye çalışılmıştır. Öncelikle Ermeni siyasî karar vericilerinin bakış açılarına göre, Azeri Türklerine karşı kurgulanan güvenlik ikilemi üzerinde durulmuştur. Bu çerçevede, Türklere karşı husumet duygularından kurtulamayan ve ‘Büyük Ermenistan’ ülküsünden vazgeçemeyen Ermeniler, kendilerince Sovyet döneminde maruz kaldıkları toprak adaletsizliklerini telafi etmeyi amaçlamakta ve tüm bu bölgenin sahipliğine tekrar kavuşmak için ısrarcı davranmaktadırlar. Ermenilerin diğer içsel güdüleyicileri arasında dünya çapında yayılmış olan Ermeni toplumunun içindeki bilişsel farklılıklar, güçlü dinî motiflerle bezenmiş aşırı ulusçu düşünceler, sözde soykırım hatıraları üzerine kurulu millî bilinçleri de ele alınmıştır. Ermenilerin politikalarına etki eden diğer yapısal unsurlar arasında artma veya azalma trendleriyle demografik faktör, Dağlık Karabağ bölgesinin arzettiği sembolik ve stratejik önem ve Ermeni muhalif güçlerin her zaman vurguladıkları hassasiyetlerden kaynaklanan ulusal baskıların etkileri de araştırılma konusu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dağlık Karabağ, Ermeni Ulusçuluğu, Ermeni Saldırganlığı, Azerbaycan, Ermenistan, Kafkasya

Kaynakça

• “Sarkisyan: Karabağ’ı Biz Aldık, Ağrı’yı Size Bıraktık”, Hürriyet, 26 Temmuz 2011.
• ALİSHOV, Dadash: “The Role of Caspian Oil in Maintaining Stability in the Caucasus Region: In the Case of Mountainous Karabakh Conflict”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Keele University, UK, 1999, (Çevrimiçi), http://scf.usc.edu/baguirov/azeri/dadash1.htm, 23 Mart 2023.
• ASLAN, Yasin: Can Azerbaycan: Karabağ’da Talan Var, Kök Yayınları, Ankara 1990.
• BREMMER, Ian: “Help Wanted for Armenia”, Christian Science Monitor, Vol 90, Issue 62, 1998.
• CARNEY, James: “Carnage in Karabakh, with the Russians Gone, Azeris and Armenians Carry on Their Ancient Blood Feud”, Time, Vol 139, Issue 15, 1992, (Çevrimiçi), http://ehostvgw11.epnet.com, 23 Mart 2023.
• CHORBAJIAN, Levon: “Introduction to the English Language Edition”, (ed. L. Chorbajian, P. Donabedian, C. Mutafian), The Caucasian Knot: The History and Geopoliticsof Nagorno Karabakh, Zed Books, Londra 1994, ss. 1-48.
• CORNELL, Svante: “Kafkaslar ve Orta Asya’da Jeopolitik ve Stratejik Ortaklıklar”, (ed. Yılmaz Tezkan), Menfaatler Çatışması Ortasında Türkiye, Ülke Kitapları, İstanbul 2000, ss. 157-174.
• COX, Caroline, John Eibner: Ethnic Cleansing in Progress: War in Nagorno Karabakh, Institute for Religious Minorities in the Islamic World, Londra 1993, (Çevrimiçi), http://www.genocide.am/genocide/karabakh/caroline/index.htm, 28 Mart 2023.
• DE WAAL, Thomas: Karabağ: Barış ve Savaş Süreçlerinde Ermenistan ve Azerbaycan, (çev. Didem Sone), Hrant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul 2013.
• DUDWICK, Nora: “The Cultural Construction of Political Violence in Armenia and Azerbaijan”, Problems of Post-Communism, Vol 42, Issue 4, 1995, (Çevrimiçi), http://ehostvgw20.epnet.com, 2 Nisan 2023.
• GOLDENBERG, Suzanne: Pride of Small Nations: The Caucasus and Post-Soviet Disorder, Zed Books Ltd., Londra 1994. GÜL, Nazmi, Gökçen Ekici: “Azerbaycan ve Türkiye ile Bitmeyen Kan Davası Ekseninde Ermenistan’ın Dış Politikası”, Avrasya Dosyası, Cilt 7, Sayı 1, 2001, ss. 367-392.
• GÜREL, Şükrü Sina: “Karabağ Sorunu Üzerine Bir Not”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 47, Sayı 1-2, 1992, ss. 181-185.
• İŞYAR, Ömer Göksel: “Ermenilerin Dağlık Karabağ Uyuşmazlığına İlişkin Tutumlarının İçsel Nedenleri”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 29, Ekim 2003, ss. 1-43.
• İŞYAR, Ömer Göksel: “Karabakh’s Historical Background”, (ed. Muhittin Ataman ve Ferhat Pirinççi), Karabakh: From Conflict to Resolution, SETA Yayınları, Ankara 2021, ss. 81-102.
• İŞYAR, Ömer Göksel: Bölgesel ve Global Güvenlik Çıkarları Bağlamında Sovyet-Rus Dış Politikaları ve Karabağ Sorunu, Alfa, İstanbul 2004.
• İŞYAR, Ömer Göksel: Dağlık Karabağ Sorunu: Birinci ve İkinci Savaşın Dinamikleri, Dora, Bursa 2020.
• KARABAĞLI, Mirza Cevanşir: Karabağ Tarihi, (çev. Tahir Sünbül), Kök Yayınları, Ankara 1990.
• KAUFMAN, Stuart J: Ethnic Fears and Ethnic War in Karabakh, University of Kentucky Press, Kentucky 1998.
• KING, Charles: “The Myth of Ethnic Warfare, Understanding Conflict in the Post-War World”, Foreign Affairs, Vol 80, Issue 6, 2001, ss. 165-170.
• KOULIEV, E: Letter dated 16 May 2001 from the Permanent Representative of Azerbaijan to the United Nations addressed to the Secretary-General, A/56/75-S/2001/489, 17 Mayıs 2001.
• LIBARIDIAN, Gerard J: Ermenilerin Devletleşme Sınavı: Bağımsızlıktan Bugüne Ermeni Siyasi Düşünüşü, (çev. A. Taşlıca), İletişim Yayınları, İstanbul 2001.
• MARESCA, John J: “A Peace Pipeline to End the Nagorno-Karabakh Conflict”, Caspian Crossroads Magazine, Vol 1, Winter, 1995, (Çevrimiçi) http://ourworld.compuserve.com/homepages/usazerb/6.htm, 3 Nisan 2023.
• NISSMAN, David: “Competition for Pipeline Route Heats Up”, Caspian Crossroads Magazine, Vol 1, Winter 1995, (Çevrimiçi), http://ourworld.compuserve.com/homepages/usazerb/7.htm, 31 Mart 2023.
• O’BALLANCE, Edgar: Wars in the Caucasus, 1990-95, Macmillan Press Ltd, Houndmills 1997.
• RIEFF, David: “Nagorno-Karabakh, Case Study in Etnic Strife”, Foreign Affairs, Vol 76, Issue 2, 1997, ss. 118-132. SABAH: 7 Ekim 2020, (Çevrimiçi), https://www.sabah.com.tr/dunya/son-dakika-pasinyanin- danismani-vagharshak-harutyunyandan-canli-yayinda-sivil-katliami-itirafi-5187573, 1 Nisan 2023.
• SALMANOV, Elsevar: “Azerbaycan İçin Kurtuluş Savaşı”, Aydınlık, 22 Ekim 2020.
• SARIAHMETOĞLU, Nesrin: “Kafkasya-Ötesi’ndeki Siyasal Gelişmeler ve Hazar Petrolleri”, (ed. A. Yalçınkaya), Türk Cumhuriyetleri ve Petrol Boru Hatları, Bağlam Yayınları, İstanbul 1998, ss. 23-38.
• SELİMOV, Seymur: “Peace Over Nagorno-Karabakh Remains Elusive as the Populaces Drift Further Apart”, EurasiaNet, 24 Ağustos 2001, (Çevrimiçi), http://www.reliefweb.int/w/rwb.nsf, 4 Nisan 2023.
• TCHILINGIRIAN, Hratch: “Nagorno-Karabakh: Transition and the Elite”, Central Asian Survey, Vol 18, Issue 4, 1999, ss. 435-461.
• The Public International Law and Policy Group ve The New England Center for International Law and Policy: The Nagorno Karabakh Crisis: A Blueprint for Resolution,Washington D.C, 2000, s. 21.
• UHLIG, Mark A: “The Karabakh War”, World Policy Journal, Vol 10, Winter 1993-4, ss.47-52.
• VARTIAN, Ross: “The Armenian-Azerbaijani Dispute as Seen from the US-Two Views Turkish, Azerbaijani Blockades of Armenia and Karabakh Waste US Tax Dollars”, Washington Reports on Middle East Affairs, January-February 1995, ss. 28-29.
• YILDIRIM, Dursun, M. Cihat Özönder: Karabağ Dosyası, TKAE Yayınları, Ankara 1990.
• ZOLYAN, Suren Naqornıy Karabax: Problema i Konflikt, (Çevrimiçi), http://www.armenianhouse.org/zolyan/nf-ru/karabakh/5.html, 4 Nisan 2023.