TÜRKİYE VE ABD ARASINDA KÜRK TİCARETİ (1950-1960)

Yıl 2024, Cilt: 136 Sayı: 268, 1 - 30, 29.02.2024

Havva Kaya

https://doi.org/10.55773/tda.1352102

Öz

Kürk ve dericilik tarih boyunca insan hayatında daima önemli bir yere sahip olmuştur. İlk çağlarda insanlar, bedenlerini olumsuz hava koşullarından korumak için hayvanların postlarından yararlanmışlardır. Zamanla kürk sadece ihtiyaç olmaktan çıkarak, önemli bir ticaret emtiası olmuş ve aynı zamanda kişinin yaşadığı toplumda statüsünü belirleyen bir unsur haline gelmiştir. En eski dönemlerden itibaren, kürk ve deri Türk toplumlarında da önemli bir yere sahip olmuştur. İlk Türk devletleri, günlük hayatta kullandıkları deri ve kürk eşyalarını aynı zamanda komşu ülkelere ihraç etmiştir.
ABD ile olan ilişkiler, Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti Dönemi’nde genel olarak siyasi ve askerî açıdan ele alınmış ve ticari ilişkilere yeterince değinilmemiştir. Bu çalışmada sırasıyla kürkün tanımı, insan yaşamındaki yeri ve önemi, kürkün tarihi gelişimi, Türklerde kullanımı ve Osmanlı Devleti’ndeki ticaretine kısaca değinildikten sonra Cumhuriyet Dönemi’ndeki Türk-Amerikan kürk ticareti ele alınmıştır. Çalışmanın asıl konusunu 1950 ve 1960 yılları arasında Türkiye’nin ABD ile yaptığı kürk ticareti oluşturmaktadır ve National Archives (United States)’teki 163 numaralı belge ve Türkiye İstatistik Kurumu raporlarından faydalanılmıştır. Neticede, 1950 ve 1955 yılları arasında iki devlet arasında kürk ticaretinin yoğun olarak yapıldığı, 1955 yılından sonra ise bu ticaretin gittikçe azaldığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

ABD, Kürk, Ticaret

Destekleyen Kurum

Kastamonu Üniversitesi

Kaynakça

• National Archives (United States), 17 October 1955- 12 November 1958, No: 163.
• Gümrükler Umum Müdürlüğü, Haricî Ticaret İçin Yıllık İstatistik Yıl 1929Kısım I, Devlet Matbaası, Ankara, 1930.
• Hükümetler ve Programları I (1920-1960), T.B.M.M. Basımevi, Ankara, 1988.
• Resmi Gazete, 4207, 13.05.1939.
• Resmi Gazete, 4242, 26.06.1939.
• T.C. Başbakanlığı Dış Ticaret Müsteşarlığı Ekonomik Araştırmalar ve Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Cumhuriyet Döneminde Dış Ticaretimiz (Gelişmeler, Yapı ve Rejim Değişiklikleri), Ekonomik Araştırmalar Dairesi, Ekim 1998.
• T.C. İstatistik Genel Müdürlüğü (İGM), Türkiye Dış Ticaret İstatistiği Yıllığı 1339. (1923), İstanbul, 1926.
• İGM. Haricî Ticaret İçin Yıllık İstatistik 1926 Kısım II. Ankara: İstanbul Hamit Matbaası,1929.
• İGM. Haricî Ticaret İçin Yıllık İstatistik Yıl 1930 Kısım I. Ankara: Cumhuriyet Matbaası, , 1931.
• İGM. Haricî Ticaret İçin Yıllık İstatistik Yıl 1930 Kısım II. Ankara: İstanbul Hamit Matbaası,1932.
• İGM. Haricî Ticaret Yıllık İstatistik Yıl 1931 Kısım I-II. Ankara: Devlet Matbaası, 1932.
• İGM. Haricî Ticaret İçin Yıllık İstatistik Yıl 1932 Kısım I-II. Ankara: Hilal Matbaası, 1933. İGM, Haricî Ticaret 1933 Yıllık İstatistik Kısım II. İstanbul: Devlet Matbaası, 1935.
• İGM. Haricî Ticaret 1934 Yıllık İstatistik Cilt II. Ankara: Ulus Matbaası.
• İGM. Haricî Ticaret Yıllık İstatistik Yıl 1935Cilt: 2. İstanbul: Hüsnütabiat Matbaası, 1936.
• İGM. 1936 Harici Ticaret Yıllık İstatistik ve 1936 Aralık Ayı Kısım: I Maddeler ve Memleketler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1937.
• İGM. Harici Ticaret Yıllık İstatistik 1936 Kısım-2 Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1937.
• İGM. Harici Ticaret Yıllık İstatistik 1937 Kısım-2 Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Hüsnütabiat Basımevi, 1938.
• İGM. Harici Ticaret Yıllık İstatistik 1938 Kısım-2 Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Mehmet İhsan Matbaası,1939.
• İGM. Harici Ticaret Yıllık İstatistik 1939 Kısım-2 Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Yeni Cezaevi Matbaası, 1940.
• İGM. Harici Ticaret Yıllık İstatistik 1939 Aralık Ayı Kısım: I Hususi Ticaret Maddeler ve Memleketler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1940.
• İGM. Harici Ticaret Yıllık İstatistik 1940 Kısım-2 Hususi Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat, Recep Ulusoğlu Basımevi, Ankara, 1941.
• İGM. Harici Ticaret Yıllık İstatistik 1940 ve 1940 Aralık Ayı Kısım: I Hususi Ticaret Maddeler ve Memleketler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1944.
• İGM. Harici Ticaret Yıllık İstatistik 1941 Kısım-2 Hususi Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1942.
• İGM. Harici Ticaret Yıllık İstatistik 1941 ve 1941 Aralık Ayı Kısım: I Hususi Ticaret Maddeler ve Memleketler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: (yayınevi okunamadı), 1942.
• İGM. Harici Ticaret Yıllık İstatistik 1942 Kısım-2 Hususi Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1943.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1943 ve 1944 Kısım-2 Hususi Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi, 1946.
• İGM. Harici Ticaret Yıllık İstatistik 1944 ve 1944 Aralık Ayı Kısım: I Hususi Ticaret Maddeler ve Memleketler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi, 1945.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1945 ve 1946 Kısım-2 Özel Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi, 1947.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1947 ve 1948 Kısım-2 Özel Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi, 1949.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1949 Kısım-2 Özel Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat, Pulhan Matbaası, İstanbul, 1951.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1950 Kısım-2 Özel Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi,1951.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1950 ve 1950 Aralık Ayı Kısım: I Özel Ticaret Maddeler ve Memleketler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi, 1950.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1951 Kısım-2 Özel Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat, Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi, 1953.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1951 ve 1951 Aralık Ayı Kısım: I Özel Ticaret Maddeler ve Memleketler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi, 1951.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1952 Kısım-2 Özel Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi, 1953.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1952 ve 1952 Aralık Ayı Kısım: I Özel Ticaret Maddeler ve Memleketler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi, 1953.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1953 ve 1953 Aralık Ayı Kısım: I Özel Ticaret Maddeler ve Memleketler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Biricik Matbaası, 1953.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1953 Kısım-2 Özel Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi, 1954.
• İGM. Dış Ticaret Aylık İstatistik Özel Ticaret Kasım 1954, Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi,1955.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1954 Kısım-2 Özel Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat, Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi, 1955.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1955 Kısım-2 Özel Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Gürsoy Basımevi, 1956.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1956 Kısım-2 Özel Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Gürsoy Basımevi, 1957.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1956 ve 1956 Ekim, Kasım, Aralık Ayı Kısım-1 Özel Ticaret, Madde ve Memleketler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara : Yayınevi belirtilmemiş, 1957.
• İGM, Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1957 Kısım-2 Özel Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi, 1959.
• İGM, Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1958 Kısım-2 Özel Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi,1959.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1958 ve 1958 Ekim, Kasım, Aralık Ayı Seri: 1 Özel Ticaret Madde ve Memleketler İtibariyle. Ankara: ( yayınevi belirtilmemiş), 1959.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1959 Kısım-2 Özel Ticaret, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat ve İhracat. Ankara: Güven Matbaası,1959.
• İGM. Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1959 ve 1959 Ekim, Kasım, Aralık Ayı Seri: 1 Özel Ticaret Madde ve Memleketler İtibariyle. Ankara: Yayınevi belirtilmemiş, 1960.
• İGM, Dış Ticaret Yıllık İstatistik 1960 ve 1960 Ekim, Kasım, Aralık Ayı Seri: 1 Özel Ticaret Madde ve Memleketler İtibariyle. Ankara: Yayınevi belirtilmemiş, 1961.
• Acar, Sedef, Ecem Tosun. “Kürk Modası, Kürk Karşıtı Hareketler ve Modaya Etkileri.” İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi 9, Sayı: 19, (2018): 42-62.
• Altan, Suna. “Demokrat Parti Dönemi Afyon Üretimi ve Ticareti.” Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 17, Sayı: 2, (2021): 327-342.
• Bayraktar Tellan, Elif. “Osmanlı Gayrimüslim Çalışmaları Çerçevesinde İstanbul Kürkçülüğü.” Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), Sayı: 27, (2017): 115-137.
• Çakır, İbrahim Etem. “Osmanlı Sofya’sında İtibar ve Zenginlik Göstergesi Olarak Kürk (17. Yüzyıl)”. içinde Kürk Kitabı, Ed. Emine Gürsoy Naskali, 22-37. İstanbul: İstanbul Kitabevi Yayınları, 2019.
• Doldur, Hüsniye, Murat Kartal. “Türkiye’de Deri Sanayisinin Mekânsal Dağılışı.” Ege Coğrafya Dergisi 31, Sayı: 1, (2022): 55-68.
• Evsile, Mehmet. “Demokrat Parti Dönemi Ticaret Hayatında Yaşanan Problemler.” Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 11, (2022):155-174.
• Kafesoğlu, İbrahim. Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat, (2018).
• Karaca, Filiz. “Kürk maddesi.” içinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 26, Ankara: TDV Yayınları, (2002): 568-570.
• Karakuş, Nadir. “Haçlı Seferlerinde Kürk ve Kürk Ticareti.” İdrak Dini Araştırmaları Dergisi 2, Sayı: 2, (2022): 210-237.
• Kaya, Şevket. Türkiye Harici Ticaretinin Milletler Arası Ticareti Tahlil ve Mukayesesi 1930-1938, Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1942.
• Koçak, Doğan. “Tarihsel Süreç İçerisinde Türkiye ABD Arasında Olan İlişkilerin Gelişimi ve Türkiye-ABD Ticaret Anlaşması (1 Nisan 1939).” Atatürk Dergisi 7, Sayı: 1 (2018): 95-220.
• Koçtürk, O. Murat, Meryem Gölalan. “1923-1950 Türkiye Ekonomisinin Yapısal Analizi.” Üçüncü Sektör Kooperatifçilik 45, Sayı: 2 (2010): 48-65.
• Özgiray, Ahmet. “Türkiye İle Amerika Birleşik Devletleri Arasındaki Siyasi İlişkiler (1923-1938).” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 15, Sayı: 43 (1999): 53-73.
• Polat, Özgür, Mustafa Ş. Ersungur. “Türkiye Ekonomisinde Dış Ticaretin Gelişimi.” Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 1, Sayı: 1 (Kış 2011): 48-64.
• Serin, Necdet. Kalkınma ve Dış Ticaret: Azgelişmiş Ülkeler ve Türkiye Yönünden. Ankara: S.B.F. Basın ve Yayın Yüksek Okulu Basımevi, 1981.
• Trask, Roger R.. The United States Response to Turkısh Nationalism and Reform 1914-1939. Minneapolis: University of Minnesota, 1971.
• Tekin, Tekin. “Osmanlıda Kürk Kullanımı.” içinde Türkler, Ed. Hasan Celâl Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Cilt: 10, 644-649. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Tekin, Zeki. “Osmanlı Devleti’nde Kürk Ticareti.” içinde, Türkler, Ed. Hasan Celâl Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca. Cilt: 10, 754-763. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Yazıcıoğlu, Turgut. “ Kürk hayvancılığının Doğuşu.” Hayvansal Üretim Dergisi 1, Sayı: 1 (1974): 14.
• Yalçın, Osman. “İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Türk Amerikan İlişkileri.” Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Sayı: 21 (2012): 89-118.
• Yıldırım, Seyfi. “Çok Partili Hayata Geçiş ve Demokrat Parti Dönemi.” içinde Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Demokrasi ve Dış Politika (1938’den 2000’li Yıllara), Ed. Nurgül Koç, 47-99. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2021.