İNGİLİZ BASININDA KAZAKİSTAN'IN BAĞIMSIZLIK SÜRECİ (1985-1991)

Yıl 2024, Cilt: 136 Sayı: 269, 207 - 231, 30.06.2024

Hakan Kurt

https://doi.org/10.55773/tda.1365905

Öz

Rusya ve İngiltere, tarih boyunca stratejik önemi ve yer altı kaynakları bakımından zengin olması nedeniyle Kazakistan toprakları üzerinde söz sahibi olmak için mücadele etmiş ve halen de etmektedir. Özellikle Rusya, Sovyetler Birliği döneminde bu ülke üstündeki egemen güç olarak kendi amaçları doğrultusunda çeşitli politikalar izlemiştir. İngiltere ise Sovyetler Birliği politikalarına karşılık kendi stratejilerini uygulamaya koymuştur. Bu nedenle Kazakistan’ın bağımsızlığını elde ettiği süreçte kültürel, ekonomik, siyasi yönleri bulunan gelişmeler yaşanmıştır. Araştırmada Kazakistan’ın bağımsızlığını kazanmasına giden süreçte yaşanan gelişmelerin İngiltere tarafından nasıl karşılandığı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Kamuoyunun nasıl bilgilendirildiği ise ölçüt olarak belirlenen tirajlarının yükseklikleri, kamuoyu oluşturmadaki güçleri ve tüm dünyada bilinirlikleri olan İngiliz basınının sol-liberal çevrelerini temsil eden The Independent ile sağ-muhafazakâr çevrelerini temsil eden The Times gazetelerinin örneklem alınması üzerinden döküman analizi yöntemiyle incelendi. Kaynak olarak kullanılan The Times ve The Independent gazetelerinin bahsedilen süreçteki nüshalarına ulaşılarak konuyla ilgili olanlar ayrıldı. Her iki gazetenin de Sovyetler Birliği’nin dağılması ve Kazakistan’ın bağımsızlığını kazanmasıyla sonuçlanan süreçte yaşanan gelişmelere bakış açıları ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kazakistan, Sovyetler Birliği, Glasnost, Perestroyka, İngiliz Basını

Kaynakça

• “Brejnev Savunucuları Gorbaçov’un Reformlarından Kaçınıyorlar.” The Times, 10 Şubat 1986.
• “Dinin Milletler Oyunundaki Rolü.” The Independent, 2 Kasım 1991.
• “Güney Cumhuriyetleri İslam’a Güveniyorlar.” The Independent, 2 Ekim 1991.
• “Kremlin Daha Çok Açıklık Politikasını Onaylıyor.” The Times, 20 Aralık 1986.
• “Kremlin’in İranlılara Yardım Etmesi Savunmalarını Güçlendiriyor.” The Times, 23 Haziran 1989.
• “Pravda Düşüş İçinde Bir Partiye Kulak Kabartıyor.” The Times, 24 Temmuz 1989.
• “Son İmparatorlar.”The Times, 24 Haziran 1988.
• “Sovyet Öğrencilerinin Sokak Ayaklanması.” The Times, 19 Aralık 1986.
• Akant, Ö. “Yaş Türkistan 1929-1930.” Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, no. 6, (1988): 923-927.
• Alkan, H. Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde Siyasal Hayat ve Kurumlar. Ankara: USAK Yayınları, 2011.
• Bağcı, H. “Dinmuhammed Ametbek, Kazakistan’ın Avrasyalı Kimliği ve Çok Vektörlü Dış Politikası Çerçevesinde Türkiye Algısı.” içinde Uluslararası İlişkilere Tarihsel Bakış Prof. Dr. Refet Yinanç’a Armağan, ed. Fırat Purtaş, 211-230. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2019.
• Binyon, Michael. “Milliyetçi Coşku Etnik Sorunları Olan İmparatorluğu Sarsar.” The Times, 21 Ağustos 1991.
• Boyes, Roger. “Milliyetçilik İkinci Bir Sovyet Asya Cumhuriyetinde Daha Hareketleniyor.” The Independent, 20 Mayıs 1987.
• Boyes, Roger. “Papa Moskova Ziyareti İçin Sert Koşullar Koydu.” The Times, 19 Ocak 1988.
• Boyes, Roger. “Rusya, Papa’nın Bir Sonraki Durağı Olacak mı?” The Times, 15 Haziran 1987.
• Boyes, Roger. “Son İslami Üyesi Politbüro’dan Ayrıldı.” The Independent, 22 Ekim 1987.
• Broom, Douglas. “Thatcher Oxford’un Murdoch Başkanını Ağırlıyor.” The Times, 15 Mayıs 1990.
• Brown, Colin. “Thatcher Gorbaçov’u Tekrar Ziyaret Etti.” The Independent, 2 Eylül 1991.
• Carrère d’Encausse, H. Dünyayı Değiştiren Altı Yıl 1985-1991 Sovyet İmparatorluğu’nun Yıkılışı. Çev. Şehsuvar Aktaş. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019.
• Clark, Bruce. “Kazak Lider Zaferi Bekliyor.” The Times, 2 Aralık 1991.
• Cornwell, Rupert. “Gorbaçov Kremlin’i Karıştırıyor.” The Independent, 29 Ocak 1987.
• Çağlayandereli, M. “Sivil Toplum Küresel Çevre Sorunlarının Çözümü İçin Bir Araç Öneriyor! Örnek Olay: Nevada-Semipalatinsk Anti-Nükleer Hareketi.” içinde V. Türk Dünyası Sosyologlar Birliği Kongresi Materyalleri: Türk Dünyası Uluslararası Stratejinin Geliştirilmesi, 287-309, Almatı: 2014.
• Çetin, N. Kazakistan Siyasi Sisteminde Başkanlık Modeli. Ankara: Öztepe Matbaası, 2016.
• Dejevsky, Mary. “Minsk Paktı Silah Açıklarını Ortaya Çıkardı.” The Times, 1 Ocak 1992.
• Dejevsky, Mary. “Gorbaçov’un Yönetimine Nasıl Girilir?” The Times, 7 Mart 1986.
• Dejevsky, Mary. “Yeni Bir Dönem Değil.” The Times, 27 Aralık 1986.
• Gimson, Andrew. “Vatanını Sevmeyenler Uzlaşma Politikalarında Çatışıyorlar.” The Independent on Sunday, 9 Aralık 1990.
• Gömeç, S. Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
• Görgün, H. “1917 Ekim Devrimi’nin Modern İslam Düşüncesine Etkisi: Sosyalizm ve Komünizm’e Karşı Geliştirilen Farklı Tavırlar.” içinde Mülkiye Uluslararası İlişkiler Kongresi-Ekim Devrimi’nin Yüzüncü Yılında Sovyetler Birliği, Soğuk Savaş ve Uluslararası Sistem-Bildiri Kitabı, ed. Çınar Özen, 113-119, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Gündoğdu, A., Cafer Güler. “Kazakistan’ın Bağımsızlığının Tanınma Süreci ve Türk Kamuoyundaki Yankıları.” TAD 36, no. 61 (2017): 75-93.