LEV NİKOLAYEVİÇ GUMİLEV VE COĞRAFİ DETERMİNİZM

Yıl 2024, Cilt: 136 Sayı: 270, 317 - 328, 30.10.2024

Oğulcan Serdar Turhan , Abdulvahap Kara

https://doi.org/10.55773/tda.1499882

Öz

Coğrafi determinizm; toplumsal gelişme sürecinin, toplumsal gelişmenin nesnel yasalarının tezahürünün sonucu değil, doğal güçlerin etkisinin bir sonucu olduğunu ileri süren bir kavramdır. Bu teorinin temsilcilerine göre yüzeyin yapısı, iklim, toprak, bitki örtüsü, yaban hayatı ve diğer doğal faktörler, sosyal sistemin doğasını, bazı ülkelerin ekonomik gelişmişlik düzeyini ve hatta insanların fiziksel ve psikolojik özelliklerini doğrudan belirlemektedir. Gumilev bu düşünceleri Avrasya toplumlarının oluşumunu açıklamada kullanmıştır. Gumilev için coğrafi determinizm Batı etnosentrizmine karşı bir kutupta bulunmaktadır. Batı düşüncesine göre coğrafi kader Katolik-Protestan Batı’nın diğer halklara üstünlüğüne sebep olmuştur. Gumilev bu düşünceye kesinlikle karşı çıkmıştır. Bu makalede coğrafi determinizm üzerine bilgi verilip Gumilev’in açısından değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Lev Nikolayeviç Gumilev, Coğrafi Determinizm, Hegel, Montesquieu, Etnosentrizm, Passionerlik, Etnogenez

Lev Nikolayevich Gumilev And Geographical Determinism

Öz

Geographic determinism is a concept that suggests that the process of social development is not the result of the manifestation of objective laws of social development, but the result of the influence of natural forces. According to representatives of this theory, the structure of the surface, climate, soil, vegetation, wildlife and other natural factors directly determine the nature of the social system, the level
of economic development of some countries and even the physical and psychological characteristics of people. Gumilev used these ideas to explain the formation of Eurasian societies. For Gumilev, geographical determinism stands at a polar opposite to Western ethnocentrism. According to Western thought, geographical destiny caused the superiority of the Catholic-Protestant West over other peoples. Gumilev
strongly opposed this idea. In this article, information on geographical determinism will be given and evaluated from Gumilev’s perspective.

Anahtar Kelimeler

Lev Nikolayevich Gumilev, Geographical Determinism, Hegel, Montesquieu, Ethnocentrism, Passionarism, Ethnogenesis.

Kaynakça

• Arı, Yılmaz. “Çevresel Determinizmden Politik Ekolojiye: Son 100 Yılda Dünya’da ve Türkiye’de İnsan-Çevre Coğrafyasındaki Yaklaşımlar”, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı 37, (2017): 1-34.
• Belyakov Sergey Stanislavoviç. Gumilov Syn Gumilova. Moskova: İzdatelstvo: Astrel, 2012.
• Burayev Aleksey İgnatyeviç. “Etnogeneticheskiye Kontakty Drevnikh Kochevnikov Severnoy Periferii Tsentral’noy Azii”, Vestnik Buryatskogo Gosuniversiteta 14, (2023). Erişim Tarihi: 11.06.2024. https://web.archive.org/web/20230623100448/https://cyberleninka.ru/article/n/etnogeneticheskie-kontakty-drevnih-kochevnikov-severnoy-periferii-tsentralnoy-azii.
• Gumilev, Lev Nikolayeviç. Drevnie Turki. Moskova: Nauka, 1967.
• Gumilev, Lev Nikolayeviç. Drevnyaya Rus i Velikaya Step. Moskova: Mysl, 1993.
• Gumilev, Lev Nikolayeviç. Etnogenez Halkların Şekillenişi Yükseliş ve Düşüşleri. Çev. Ahsen Batur, İstanbul: Selenge Yayınları, 2016.
• Gumilev, Lev Nikolayeviç. Etnogenez i Biosfera Zemli. Moskova: Kristall, 2001.
• Gumilev, Lev Nikolayeviç. “Geterokhronnost’ Uvlazhneniya Yevrazii v Drevnosti”, Vestnik Lgu, no. 6, (1966): 62-71.
• Gumilev, Lev Nikolayeviç. “Istoki Ritma Kochevoy Kul’tury Sredinnoy Azii”, Narody Azii I Afriki, no. 4, (1966): 85-94.
• Gumilev, Lev Nikolayeviç. İstoriya Naroda Khunnu. Moskova: İzdatelstvo Astrel, 2010.
• Gumilev, Lev Nikolayeviç. Khunnu. Sredinnaya Aziya v Drevniye Vremena. Moskova: Izdatelstvo Vostochnoy Literatury, 1960.
• Gumilev, Lev Nikolayeviç. Konets i Vnov Nachalo: Popularnye Lektsii Po Narodovedeniyu. Moskova: Ayris-Press, 2008.
• Gumilev, Lev Nikolayeviç. “Mongoly XIII V. I “Slovo O Polku Igoreve”, Doklady Otdeleniya Etnografii, 2, (1966): 55-80.
• Gumilev, Lev Nikolayeviç. V Poiskakh Vymyshlennogo Tsartva. Moskova: Ayris-Press, 2022.
• Hegel, George W.F. Tarih Felsefesi. İstanbul: Külliyat Yayınları, 2016.
• Hobson, John. The Eurocentric Conception of World Politics: Western International Theory, 1760-2010. New York: Cambridge University Press, 2012.
• İçen, Hasan. “Coğrafya’da Çevresel Determinizm: Kökleri ve Etkileri”, içinde Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Güncel Araştırmalar Cilt II, Ed. A.Kara, S. Sönmez İzmir: Duvar Yayınları, 2020, 9-23.
• Kafesoğlu, İbrahim. Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2015.
• Koch, Fred Chase. The Volga Germans: in Russia and the Americas, from 1763 to the Present, Pennsylvania: Penn State Press, 2010.
• Montesquieu. Kanunların Ruhu Üzerine. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2021.
• Mustafin, Alhas Amiroviç. “Otechestvennaya Geosotsiologiya i Geograficheskiy Determinizm: Sravnitel’nyy Analiz”, Vestnik Kemerovskogo Gosudarstvennogo Universiteta Kul’tury i Iskusstv 18, (2012): 10-14.
• Ögel, Bahaeddin. Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi I. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2015.
• Rıbakov, Boris Aleksandroviç. “Preodolenii Samoobmana” Voprosy İstorii, no. 3, (1971): 152-159.
• Roux, Jean Paul, Moğol İmparatorluğu Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2001.
• Sümer, Faruk. Oğuzlar (Türkmenler)Tarihleri - Boy Teşkilatı – Destanları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 2017.
• Şahin, Cemalettin, Rauf Belge. “İbn Haldun’da Coğrafi Determinizm”, Akademik Bakış Dergisi, Sayı 56, (2016): 439-467.
• Taşağıl, Ahmet. Kök Tengri’nin Çocukları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2015.
• Turşucu, Mustafa. “Coğrafi Keşifler”. Türk Dünyası Araştırmaları 135, Sayı 267 (Aralık 2023): 291-94.
• Tyugaşev Evgeniy Aleksandroviç. “Georg Gegel Lev Gumilev: Ideynaya Preyemstvennostv Oblasti Filosofii Istorii Desyamaya Nauçna-Praktiçeskaya Mejdunarodnaya Filosofiya i Kulturainformatsionnogo Obshchestva, St.Petersburg: Guap, 2022.