TÜRKİYE'DE KAMU BÜTÇESİNDEN YAPILAN SOSYAL YARDIMLARIN BÖLGESEL GELİR DAĞILIMINA ETKİSİNİN ANALİZİ

Yıl 2025, Cilt: 137 Sayı: 273, 289 - 314, 30.10.2025

Serdar Şahin

https://doi.org/10.55773/tda.1626547

Öz

Çalışmanın amacı; Türkiye’de kamu bütçesinden finanse edilen sosyal yardım harcamalarının bölgesel gelir dağılımı üzerindeki etkisinin tespit edilmesidir. Çalışmada 2014-2023 yılları arası dönem için kurulan 4 farklı model, 26 bölgeyi kapsayan İstatistiki Bölge Birimi Sınıflaması (İBBS) 2 düzeyi verileri kullanılarak dinamik panel veri analizi yöntemiyle araştırılmıştır. Analiz sonucunda; kişi başı sosyal yardımlar bölgesel gelir dağılımı üzerinde tüm modellerde istatistiksel olarak anlamlı olarak bulunmuştur. Bununla birlikte beklentiye uygun bir şekilde yüksek eğitimlilerinin payının artmasının ve sanayinin gelişmesinin gelir dağılımı üzerinde olumlu etkisi olduğu tespit edilmiştir. Sosyal yardımlar herhangi bir nedenden dolayı geçimini sağlamaya yetecek gelir düzeyine sahip olmayan kimselere yapılan sosyal transfer harcamalarıdır. Bu haliyle kamu kesimi tarafından gerçekleştirilen sosyal yardım harcamalarının, aksi yönde çalışmalar olmakla birlikte, Gini katsayısı üzerinde negatif etkiye sahip olması beklenirken, yapılan analizde beklentinin aksine sosyal yardımların Gini katsayısı üzerinde pozitif etkiye sahip olduğu görülmüştür. Söz konusu sonucun analiz döneminin özelliklerinden kaynaklandığı düşünülmekle birlikte, kamu sosyal yardım harcamaları kapsamının politika uygulayıcılar tarafından bu çalışmanın sonuçları açısından değerlendirilmesi, sosyal harcamaların etkinlik analizinin yapılarak gerçekten istenilen etkiyi oluşturup oluşturmadığının tespitinin yerinde olacağı kanaatine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kamu Bütçesi , Sosyal Yardımlar , Gelir Dağılımı

Analysis of the Effect of Social Assistance from the Public Budget on Regional Income Distribution in Türkiye

Öz

The aim of the study is to determine the impact of social assistance expenditures financed from the public budget in Türkiye on regional income distribution. In the study, 4 different models established for the period between 2014 and 2023 were investigated using the Statistical Regional Unit Classification (SRU) level 2 data covering 26 regions using the dynamic panel data analysis method. As a result of the analysis; per capita social assistance was found to be statistically significant in all models on regional income distribution. In addition, it was determined that the increase in the share of highly educated people and the development of industry had a positive effect on income distribution in line with expectations. Social assistance is social transfer expenditures made to people who do not have enough income to support their livelihood for any reason. In this case, while it is expected that social assistance expenditures made by the public sector will have a negative effect on the Gini coefficient, despite studies to the contrary, the analysis showed that social assistance has a positive effect on the Gini coefficient, contrary to expectations. Although it is thought that the result in question is due to the characteristics of the analysis period, it has been concluded that it would be appropriate for policy makers to evaluate the scope of public social assistance expenditures in terms of the results of this study and to evaluate whether the social expenditures really create the desired effect by conducting an effectiveness analysis.

Anahtar Kelimeler

Public budget , Social Assistance , Income Distribution

Kaynakça

• Afonso, António, Ludger Schuknecht, Vito Tanzi. “Income Distribution Determinants and Public Spending Efficiency.” The Journal of Economic Inequality 8, no. 3 (2010): 367–389.
• Akça, Haşim, Mehmet Ela. “Eğitim ve Gelir Dağılımı İlişkisi: Türkiye Değerlendirmesi.” Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21, sayı 3 (2012): 241–259.
• Arellano, Manuel, Stephen Bond. “Some Tests of Specification for Panel Data: Monte Carlo Evidence and an Application to Employment Equations.” Review of Economic Studies 58 (1991): 277–297.
• Arpacıoğlu, Özge. “Bir Sosyal Koruma Bileşeni Olan Sosyal Yardımların Yoksulluk Üzerinde Etkisi: Ampirik Bir Uygulama.” Journal of International Social Research 12, no. 63 (2019): 968–977.
• Atkinson, Anthony B. “On the Measurement of Inequality.” Journal of Economic Theory 2, no. 3 (September 1970): 244–263.
• Atkinson, Anthony B. “The Distribution of Income in the UK and OECD Countries in the Twentieth Century.” Oxford Review of Economic Policy 15, no. 4 (1999): 56–75.
• Berry, Albert. “Inequality, Poverty, and Employment: What Do We Know?” Revue Interventions Économiques (Papers in Political Economy), no. 47 (2013).
• Bertola, Giuseppe. “Inequality, Integration, and Policy: Issues and Evidence from EMU.” The Journal of Economic Inequality 8, no. 3 (2010): 345–365.
• Cantillon, Bea, Ive Marx, Karel Van den Bosch. “The Puzzle of Egalitarianism: About the Relationships Between Employment, Wage Inequality, Social Expenditures and Poverty.” Centrum voor Sociaal Beleid (Working Paper), 2002.
• Çakır, Mustafa. “Türkiye’de Gelir Dağılımını Etkileyen Faktörler: Bölgesel Analiz.” XVI. Uluslararası Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, 11–13 Kasım 2022, İstanbul, 566– 576.
• Çelikay, Ferdi, Erdal Gümüş. “Sosyal Harcamaların Yoksulluk Üzerine Etkileri: Ampirik Bir İnceleme.” Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 14, sayı 4 (2014): 127–138.
• Çengelci, Ethem. “Sosyal Refahın Gerçekleştirilmesinde Sosyal Yardımların Rol ve Önemi.” Sosyal Hizmetler Yüksek Okulu Dergisi 11, sayı 1–2–3 (1993): 9–34.
• Dalton, Hugh. “The Measurement of Inequality of Incomes.” Economic Journal 30 (1920): 348–361.
• Devine, Joel A. “Fiscal Policy and Class Income Inequality: The Distributional Consequences of Governmental Revenues and Expenditures in the United States, 1949–1976.” American Sociological Review 48, no. 5 (1983): 606–622.
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı: Gelir Dağılımının İyileştirilmesi ve Yoksullukla Mücadele Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Yayın No. 259–ÖİK: 610. Ankara, 2001.
• Dumitrescu, Elena Ivona, Christophe Hurlin. “Testing for Granger Non-causality in Heterogeneous Panels.” Economic Modelling 29, no. 4 (2012): 1450–1460.
• Ebert, Udo. “Taking Empirical Studies Seriously: The Principle of Concentration and the Measurement of Welfare and Inequality.” Social Choice and Welfare 32, no. 4 (2009): 555–574.
• Eroğlu, Nadir, Dilek Altaş, Turgut Ün, Mustafa İlker Ulu. “OECD Ülkelerinde Sosyal Yardım Harcamalarının Gelir Dağılımına Etkisi: Panel Veri Analizi.” Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi 3, sayı 3 (2017): 335–354.
• Förster, Michael. Trends and Driving Factors in Income Distribution and Poverty in the OECD. OECD Labour Market and Social Policy Occasional Papers No. 42. Paris: OECD, 2000.
• Güriş, Selahattin. Uygulamalı Panel Veri Ekonometrisi. İstanbul: Der Yayınları, 2018.
• Haughton, Jonathan, Shahidur R. Khandker. Handbook on Poverty and Inequality. Washington, DC: World Bank, 2009.
• Howell, Fiona. “Social Assistance: Theoretical Background.” In Social Protection in the Asia and Pacific, edited by Isabel Ortiz, ch. 7, 159–176. Manila: Asian Development Bank, 2001.
• Hsiao, Cheng. Analysis of Panel Data. 2nd ed. New York: Cambridge University Press, 2003.
• Karabulut, Tahsin, Levent Ahi, Zeynep Gürsoy. “Kişisel Gelir Dağılımındaki Adaletsizliğin Giderilmesinde Transfer Gelirlerinin Etkisi: Türkiye Örneği.” Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı (2016): 732–741.
• Karagöl, Erdal Tanas, Nergis Dama. Geçmişten Günümüze Sosyal Yardımlar. SETA Raporu, sayı 139. Ankara: SETA, 2015.
• Kılcı, Kübra Karakuş, Coşkun Karaca. “Gelir Dağılımının Ölçülmesi ve Devletin Gelir Dağılımına Müdahalesi.” içinde ECONDER 2019 I. Uluslararası İktisat, İşletme ve Sosyal Bilimler Kongresi, 674–683. Karabük: Karabük Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Königs, Sebastian. “Micro-level Dynamics of Social Assistance Receipt: Evidence from Four European Countries.” Discussion Papers no. 797. Oslo: Statistics Norway Research Department, 2015.
• Li, Hongyi, Danyang Xie, Heng-Fu Zou. “Dynamics of Income Distribution.” Canadian Journal of Economics 33, no. 4 (2000): 937–961.
• Lin, Tzong-biau. “Relation Between the Gini Coefficient and the Kuznets Ratio or MEP / Die Beziehung zwischen dem Gini Koeffizient und dem Kuznets Verhältnis oder MEP.” Jahrbücher für Nationalökonomie und Statistik 207, no. 1 (1990): 36–46.
• Marshall, Thomas Humphrey, Tom Bottomore. Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar. Çev. Ayhan Kaya. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006.
• Niehues, Judith. “Social Spending Generosity and Income Inequality: A Dynamic Panel Approach.” IZA Discussion Paper no. 5178 (2010).
• OECD. “Income Inequality.” Erişim tarihi 4 Aralık 2024. https://www.oecd.org/en/data/indicators/income-inequality.html.
• Öztürk, Nazım, Ziya Gökalp Göktolga. “Yoksulluk ve Gelir Bölüşümünü Belirlemede Kullanılan Ölçütler.” Bütçe Dünyası Dergisi 34, sayı 2 (2010): 3–25.
• Park, Kang H. “Comparison of Income Inequality Measures.” Studies in Economics and Finance 8, no. 2 (1984): 35–58.
• Pesaran, M. Hashem. “General Diagnostic Tests for Cross Section Dependence in Panels.” IZA Discussion Paper no. 1240. Bonn: Institute for the Study of Labor (IZA), 2004.
• Pesaran, M. Hashem. “A Simple Panel Unit Root Test in the Presence of Cross-Section Dependence.” Journal of Applied Econometrics 22 (2007): 265–312.
• Pigou, Arthur Cecil. Wealth and Welfare. London: Macmillan, 1912.
• Sarısoy, İdris, Selçuk Koç. “Türkiye’de Kamu Sosyal Transfer Harcamalarının Yoksulluğu Azaltmadaki Etkilerinin Ekonometrik Analizi.” Maliye Dergisi 158 (2010): 326–348.
• Tatoğlu, Ferda Yerdelen. Panel Zaman Serileri Analizi: Stata Uygulamalı. 2. Baskı. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2018.
• The World Bank. Poverty and Inequality. Erişim tarihi 24 Kasım 2024. https://datatopics.worldbank.org/world-development-indicators/themes/poverty-andinequality.html.
• UNDP (United Nations Development Programme) ve OPHI (Oxford Poverty and Human Development Initiative). Global Multidimensional Poverty Index 2024 (Poverty Amid Conflict). Erişim tarihi 28 Kasım 2024. https://www.undp.org/turkiye/publications/2024-global-multidimensional-poverty-index-mpi.
• Woo, Jaejoon, Elva Bova, Tidiane Kinda, Yuanyan S. Zhang. “Distributional Consequences of Fiscal Consolidation and the Role of Fiscal Policy: What Do the Data Say?” International Monetary Fund Working Paper no. 2013/195 (2013).
• Zeren, Fatma, Suzan Ergin. “AB’ye Doğrudan Yabancı Yatırım Girişlerini Belirleyen Faktörler: Dinamik Panel Veri Analizi.” Business and Economics Research Journal 1, no. 4 (2010): 67–83.