İTTİFAK İLİŞKİLERİ VE SAVUNMA SANAYİİNE DAİR NEOKLASİK REALİST BİR DEĞERLENDİRME: TÜRKİYE ÖRNEĞİ (2004-2024)

Yıl 2025, Cilt: 137 Sayı: 273, 315 - 340, 30.10.2025

Edebali Murat Akca

https://doi.org/10.55773/tda.1681657

Öz

Devletlerin ulusal güvenliği sağlama yönündeki öncelikli araçlarından biri, askeri kapasitenin artırılmasıdır. Bu doğrultuda devletler, askeri güçlerini geliştirmek amacıyla çeşitli stratejiler benimseyebilirler. Bazı ülkeler, askeri ihtiyaçlarını satın alma, hibe gibi dışa bağımlı yöntemlerle karşılarken; bazıları ise kendi kendine yeterli olmayı hedefleyen yerli üretim politikalarına yönelir. Büyük güçler genellikle köklü savunma sanayii altyapılarına sahipken, orta ölçekli devletlerin bir kısmı da yerli savunma sanayii oluşturma ve geliştirme yönünde stratejik adımlar atmaktadır. Bu noktada, orta ölçekli devletlerin savunma sanayii politikalarında sergiledikleri farklılaşmaların hangi değişkenlere bağlı olduğu sorusu dikkat çekici hale gelmektedir. Bu çalışmada, söz konusu farklılaşmaların arkasındaki içsel ve dışsal etkenler ele alınmakta; bu etkenlerin devlet davranışlarını açıklamadaki görece belirleyicilik düzeyi analiz edilmektedir. Dışsal değişkenler bağlamında, özellikle ittifak ilişkilerinden uzaklaşma, uzaklaştırılma ya da uzaklaştırılma korkusu gibi olgular değerlendirilmiştir. Teorik çerçeve olarak ise neoklasik realizm yaklaşımı benimsenmiş ve bu teorinin öne çıkardığı ara değişkenler tartışılmıştır. Çalışmanın metodolojisi kapsamında, teorik çıkarımların ampirik düzeyde sınanabilmesi amacıyla Türkiye’nin 2004–2024 yılları arasındaki yerli savunma sanayii politikaları incelenmiştir. Türkiye örneğinde, öncelikle ittifak ilişkileri üzerinden, ardından iç dinamikler bağlamında geliştirilen hipotezler test edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İttifak İlişkileri , Neoklasik Realizm , Yerli Savunma Sanayii

A Neoclassical Realist Assessment of Alliance Relations and the Defense Industry: The Case of Türkiye ( 2004-2024)

Öz

One of the most prominent priorities for states in ensuring their national security is the enhancement of military capacity. In this regard, states may adopt various strategies to strengthen their armed forces. While some countries meet their military needs through procurement methods such as purchases or foreign aid, others pursue the goal of achieving self-sufficiency in defense production. While great states generally have indigenous defence industries, some middle power states determine policies to develop indigenous defence industries. Identifying the variables that account for the divergent behaviors of middle power states in the development of defense industries constitutes a significant research question. In this study, the role of both external and internal variables in explaining the variation in state behavior is examined. Particular attention is given to identifying which of these variables are more decisive in shaping state actions. Concepts such as alienation from alliances, abandonment, and fear of abandonment are discussed as external factors. Within the context of the defense industry, the theoretical approach of neoclassical realism and its intervening variables are also analyzed. As part of testing the theoretical framework that forms the methodological basis of the study, Türkiye's domestic defense industry policies between 2004 and 2024 were examined. In the case of Türkiye, the study’s hypotheses were tested using empirical data, with a primary focus on alliance relations and a secondary focus on internal variables.

Anahtar Kelimeler

Alliance Relations , Neoclassical Realism , Indigenous Defence Industry

Kaynakça

• Alley, Joshua, Brian Blankenship. “What Do We Know about Alliances and Military Spending?” E-International Relations, October 21, 2023. Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. https://www.e-ir.info/2023/10/21/what-do-we-know-about-alliances-andmilitary-spending/.
• Altunışık, Meliha Benli. “Turkey and the US in the Middle East: A Case for Alliance Change.” All Azimuth 14, no. 1 (2025): 42–55.
• Areda. “Savunma Sanayii Alanındaki Gelişmeler Türk Halkına Güven Veriyor.” 13 Mayıs 2024. Erişim tarihi: 17 Mart 2025. https://www.areda.com/savunma-sanayialanindaki-gelismeler-turk-halkina-guven-veriyor/.
• Ataman, Muhittin, Cem Duran Uzun. 2022’de Türkiye. Ankara: SETA, 2022.
• Bodur, Ayşe Böcüoğlu. “Gökbey helikopteri yerli ve milli motorla uçtu.” Anadolu Ajansı, April 22, 2023. Erişim tarihi: 13 Mart 2025. https://www.aa.com.tr/tr/savunmasanayisi/gokbey-helikopteri-yerli-ve-milli-motorla-uctu/2878690.
• Borges, Lauaro, Nicholas R. Smith, and Mohammad Eslami. “State Capacity, Military Modernisation, and Balancing: A Conditional Model of State Capacity Neoclassical Realism.” Review of International Studies (2025): 1–20.
• Farrell, Theo, and Terry Terriff. The Sources of Military Change: Culture, Politics, Technology. New York: Cornell University Press, 2002.
• Glaser, Charles L., Chaim Kaufmann. “What Is the Offense-Defense Balance and Can We Measure It?” International Security 22, no. 4 (1991): 44–82.
• Gönültaş, Bahattin. “SIPRI: Türk şirketlerinin küresel savunma ihracatındaki payı 5 yılda yüzde 103 arttı.” Anadolu Ajansı, 10 Mart 2025. Erişim tarihi: 17 Mart 2025. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/sipri-turk-sirketlerinin-kuresel-savunmaihracatindaki-payi-5-yilda-yuzde-103-artti/3505629.
• Gray, Colin S. “Strategic Culture as Context: The First Generation of Theory Strikes Back.” Review of International Studies 25, no. 1 (1999): 49–69.
• Gülmez, Didem Buhari. “The Resilience of the US–Turkey Alliance: Divergent Threat Perceptions and Worldview.” Contemporary Politics 26, no. 4 (2020): 471–489.
• Gümüş, Niyazi. “Türkiye’nin Savunma Sanayiindeki Gelişmeler: Kalkınma, Sanayileşme ve İstihdam Etkileri.” Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 11, sayı 4 (2024): 177–198.
• Günyol, Abdülkadir. “Savunma Sanayii 2024’te 7,1 Milyar Dolarlık İhracat Yaptı.” Anadolu Ajansı, 3 Ocak 2025. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2025. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/savunma-sanayisi-2024te-7-1-milyar-dolarlik-ihracat-yapti/3441221.
• Hayward, Keith. “The Globalisation of Defence Industries.” Survival 43, no. 2 (2010): 115–132.
• Hürriyet. “Tank ve helikopter ihaleleri iptal edildi.” 14 Mayıs 2024. Erişim tarihi: 12 Kasım 2024. https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/tank-ve-helikopter-ihaleleriiptal-edildi-225670.
• Kanat, Kılıç Buğra, Ozan Ahmet Çetin. Allies in Arms Turkish-American Defense Relations. Palgrave Macmillan, 2025.
• Kurç, Çağlar. “Between Defence Autarky and Dependency: The Dynamics of Turkish Defence Industrialization.” Defence Studies 17, no. 3 (2017): 260–281.
• Kurç, Çağlar, and Stephanie G. Neuman. “Defence Industries in the 21st Century: A Comparative Analysis.” Defence Studies 17, no. 3 (2017): 219–227.
• Liska, George. Nations in Alliance: The Limits of Interdependence. Baltimore: Johns Hopkins Press, 1962.
• Mearsheimer, John J. The Tragedy of Great Power Politics. New York: W.W. Norton & Company, 2001.
• Mevlütoğlu, Arda, Çağlar Kurç, Serhat Güvenç, and Sıtkı Egeli. “Adapting Security: The Intersection of Türkiye’s Foreign Policy and Defence Industrialisation.” The International Institute for Strategic Studies (2024).
• Morgenthau, Hans J. Politics Among Nations: The Struggle for Power and Peace. New York: Knopf, 1954.
• Özlü, Hüsnü. “The Foundation and Development of Turkey’s Defense Industry in the Context of National Security Strategy.” Perceptions: Journal of International Affairs 26, no. 2 (2022): 216–240.
• Rathbun, Brian. “A Rose by Any Other Name: Neoclassical Realism as the Logical and Necessary Extension of Structural Realism.” Security Studies 17, no. 2 (2008): 294– 321.
• Rose, Gideon. “Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy.” World Politics 51, no. 1 (1998): 144–172.
• Schweller, Randall. “Unanswered Threats: A Neoclassical Realist Theory of Underbalancing.” International Security 29, no. 2 (2004): 159–201.
• Snyder, Glenn H. Alliance Politics. New York: Cornell University Press, 1997.
• Snyder, Glenn H. “The Security Dilemma in Alliance Politics.” World Politics 36, no. 4 (1984): 461–495.
• Sondakika. “26 ilde anket yapıldı! İşte vatandaşın hükümeti en başarılı bulduğu alan.” 14 Nisan 2025. Erişim tarihi: 16 Nisan 2025. https://www.sondakika.com/amp/haber-26-ilde-anket-yapildi-iste-hukumetin-en-basarili-18511038/.
• Stein, Aeron. “Compromise or Double Down: U.S.–Turkey Relations after CAATSA Sanctions.” Foreign Policy Research Institute, 15 December 2020. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. https://www.fpri.org/article/2020/12/compromise-or-double-down-us-turkey-relations-after-caatsa-sanctions/.
• Struys, Wally. “The Future of the Defence Firm in Small and Medium Countries.” Defence and Peace Economics 15, no. 6 (2004): 551–564.
• Swedish Defence Research Agency. The Development of the French Defence Industry in the 20th Century. By Martin Lundmark and Laurent Giovachini. Stockholm: Swedish Defence Research Agency, 2005.
• Şener, Bülent. “Sevr Fobisi/Sendromu: Türkiye’nin Güvenlik Endişesini Anlamak Üzerine Düşünceler.” Turkish Studies 9, no. 5 (2014): 1835–1847.
• Taliaferro, Jeffrey W., Steven E. Lobell, and Norrin M. Ripsman. Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy. Cambridge: Cambridge University Press, 2012.
• TSKGV. “Milli Muharip Uçağımız KAAN İlk Uçuşunu Gerçekleştirdi.” 21 Şubat 2024. Erişim tarihi: 18 Mart 2025. https://tskgv.org.tr/milli-muharip-ucagimiz-kaan-ilkucusunu-gerceklestirdi.
• TUSAŞ. “ANKA – Operatif Stratejik İHA Sistemleri.” Erişim tarihi 16 Nisan 2025. https://www. tusas.com/urunler /iha/operatif-stratejik-iha-sistemleri/anka.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı. “2024-2028 Stratejik Planı.” 5 Nisan 2024. Erişim tarihi: 14 Kasım 2024. https://www. ssb.gov.tr/Images/Uploads/MyContents /V_2024040514590249705 9.pdf.
• Ülgen, Sinan, Sophia Besch, and İlke Toygür. “Strategic Autonomy as a Dynamic of Convergence in Turkey–EU Relations.” Carnegie Endowment for International Peace, September 2024.
• Uttley, Matthew, and Christopher Kinsey. “The Role of Logistics in War.” In The Oxford Handbook of War, edited by Julian Lindley-French and Yves Boyer, 401–416. Oxford: Oxford University Press, 2012.
• Walt, Stephen M. The Origins of Alliances. New York: Cornell University Press, 1987.
• Waltz, Kenneth N. Theory of International Politics. Reading, MA: Addison-Wesley, 1979.
• Wohlforth, William C. The Elusive Balance: Power and Perceptions during the Cold War. New York: Cornell University Press, 1993.
• Yıldırım, Göksel. “Bayraktar TB2, 1 milyon saati devirip yeni rekora imza attı.” Anadolu Ajansı, 10 Aralık 2024. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024. https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/bayraktar-tb2-1-milyon-saati-devirip-yeni-rekora-imzaatti/3419699.
• Zakaria, Fareed. From Wealth to Power: The Unusual Origins of America’s World Role. Princeton: Princeton University Press, 1998.