The Examination of Emergency Health Workers' Knowledge and Awareness Levels Regarding the Health Disaster Coordination Center (SAKOM)

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 2, 280 - 291, 30.08.2025

Salih Tosun , İsmail Otlamaz

https://doi.org/10.46464/tdad.1634015

Öz

This study aims to assess the knowledge and awareness levels of emergency healthcare workers regarding the Health Disaster Coordination Center (SAKOM), established in 2023. The descriptive cross-sectional study was conducted in Antalya in February-March 2024, with 365 out of 750 emergency healthcare workers participating. Data was collected via face-to-face surveys. While 55.7% of participants were aware of SAKOM’s existence, 28.7% were not. Men and those over 40 had higher awareness. Additionally, paramedics and doctors were more informed than emergency medical technicians. Awareness increased with higher education levels. No significant relationship was found between work experience or case number and SAKOM knowledge. While 96.4% preferred central coordination in disasters, 67.4% were unaware of the types of cases SAKOM handles, and 68.5% did not know how to contact SAKOM during emergencies. Findings indicate insufficient awareness and highlight the need for increased information and training activities.

Anahtar Kelimeler

Disasters , Health Management in Disasters , Health Disaster Coordination Center (SAKOM)

Etik Beyan

Ethical approval for the study was obtained from the Clinical Research Ethics Committee of the University of Health Sciences Antalya Training and Research Hospital with the decision number 25-6. Additionally, written permission was obtained from the Antalya Provincial Health Directorate with the reference number E-53497277-319. Emergency healthcare workers were informed in detail about the study through face-to-face interviews. Verbal and written consent was obtained from the participants, and it was stated that their personal information would not be shared under any circumstances.

Acil Sağlık Çalışanlarının Sağlık Afet Koordinasyon Merkezi (SAKOM) Bilgi ve Farkındalık Durumlarının İncelenmesi

Öz

Bu çalışma, 2023'te yapılanması tamamlanan Sağlık Afet Koordinasyon Merkezi (SAKOM) hakkında acil sağlık çalışanlarının bilgi ve farkındalık düzeylerini incelemeyi amaçlamaktadır. Tanımlayıcı kesitsel tipteki araştırma, Şubat-Mart 2024 tarihinde Antalya'da 750 acil sağlık çalışanından 365’inin katılımıyla gerçekleştirilmiş, veriler yüz yüze anket yöntemiyle toplanmıştır. Katılımcıların %55.7’si SAKOM’un varlığından haberdarken, %28.7’si bilgi sahibi değildir. Erkekler ve 40 yaş üzeri çalışanlar SAKOM hakkında daha yüksek farkındalığa sahiptir. Ayrıca paramedikler ve doktorlar, acil tıp teknisyenlerine kıyasla SAKOM hakkında daha fazla bilgiye sahiptir. Katılımcıların eğitim seviyesi arttıkça farkındalıkları yükselmektedir. Çalışma süresi ve vaka sayısı ile SAKOM bilgisi arasında anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır. Katılımcıların %96.4’ü afetlerde merkezi bir koordinasyon biriminden yönlendirme almayı tercih etmektedir. Ancak katılımcıların %67.4’ü SAKOM’un hangi vakalarla ilgilendiğini bilmezken, %68.5’i ise afet ve olağandışı durumlarda SAKOM ile nasıl iletişim kuracaklarını bilmemektedir. Bulgular, acil sağlık çalışanlarının SAKOM hakkındaki farkındalığının yetersiz olduğunu ve bilgilendirme ile eğitim faaliyetlerinin artırılması gerektiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Afetler , Afetlerde Sağlık Yönetimi , Sağlık Afet Koordinasyon Merkezi (SAKOM)

Etik Beyan

Araştırma için Sağlık Bilimleri Üniversitesi Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Klinik Araştırmalar Etik Kurul’undan (25-6) sayılı karar numaralı etik kurul onayı ve Antalya İl Sağlık Müdürlüğünden (E-53497277-319) sayılı yazısı ile gerekli yazılı izinler alınmıştır.

Kaynakça

• Ahayalimudin N.A., Ismail A., Saiboon I.M., 2012. Disaster management: A study on knowledge, attitude and practice of emergency nurse and community health nurse, BMC Public Health, 12(Suppl 2), A3.
• Avcı S., Aydın K., 2023. Kahramanmaraş depremlerinde sağlık hizmetlerinin sunumu ve organizasyonu, International Congress on Eurasian Economies 2023, 15-19 December 2023, İzmir, Türkiye.
• Avcı S., Kaplan B., Ortabağ T., Arslan S., 2022. Üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin afet konusundaki bilgi ve bilinç düzeyleri, Afet ve Risk Dergisi, 5(1), 94-108.
• Beyramijam M., Khankeh H.R., Farrokhi M., Ebadi A., Masoumi G., Nouri-Sari H., 2020. Evaluating the disaster preparedness of emergency medical service agencies in the world: A systematic literature review protocol, Journal of Education and Health Promotion, 9(1), 351.
• Brown W.E., Margolis G., Levine R., 2005. Peer evaluation of the professional behaviors of emergency medical technicians, Prehospital and Disaster Medicine 20(2), 107-114, https://doi.org/10.1017/S1049023X00002284.
• Catlett C.L., Jenkins J.L., Millin M.G., 2011. Role of emergency medical services in disaster response: resource document for the National Association of EMS Physicians position statement, Prehospital Emergency Care, 15(3), 420-425, https://doi.org/10.3109/10903127.2011.561401.
• Ciottone G.R., Biddinger P.D., Darling R.G., Fares S., Keim M.E., Molloy M.S., Suner S., 2015. Ciottone’s disaster medicine, 2nd ed. Elsevier Health Sciences, Amsterdam. 13 p.
• CRED, 2015. The human cost of weather-related disasters, 1995–2015, Centre for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED), UNISDR, Erişim adresi: https://www.preventionweb.net/files/46796_cop21weatherdisastersreport2015.pdf.
• Cvetković V.M., Roder G., Öcal A., Tarolli P., Dragićević S., 2018. The role of gender in preparedness and response behaviors towards flood risk in Serbia, International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(12), 2761, https://doi.org/10.3390/ijerph15122761.
• Çebi E., Çöl M., 2023. Acil durumlar ve afetlerde halk sağlığı hizmetleri, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları, Ankara, 476 s.
• Çelebi İ., 2016. Çanakkale 112 Acil sağlık hizmetleri istasyonlarında görev yapan sağlık çalışanlarının şiddetle karşılaşma durumu ve bu durumun tükenmişlik sendromu üzerine etkisi, Hastane Öncesi Dergisi, 1(2), 1-13.
• Fung O.W., Loke A.Y., Lai C.K., 2008. Disaster preparedness among Hong Kong nurses, Journal of Advanced Nursing, 62(6), 698-703, https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2008.04655.x.
• Gökkaya E., Üstün Ö., 2024. The effect of disaster awareness levels of healthcare professionals on disaster preparedness: a cross-sectional study, Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(4), 635-641, https://doi.org/10.5336/healthsci.2023-100375.
• Guzzo R.A., Nalbantian H.R., Anderson N.L., 2022. Age, experience, and business performance: A meta-analysis of work unit-level effects, Work, Aging and Retirement, 8(2), 208-223.
• Gündüz T., Akyüz H.Ö., 2022. Acil sağlık hizmetleri çalışanlarının afet bilinci konusundaki durumlarının incelenmesi-Batman örneği, Hastane Öncesi Dergisi, 7(2), 191-206.
• Gürbüz S., Şahin F., 2014. Research methods in social sciences: Philosophy-methods-analysis, Seçkin Publishing House, Ankara. 115 p.
• Inichinbia V.E., Asogwa E.U., 2022. Implications for preparedness for disasters in developing countries for health education: A literature review, International Journal of Research and Innovation in Social Science, 6(3), 707-713.
• Kalanlar B., Kubilay G., 2015. Afet hemşireliği eğitimi ve afet öncesinde afet hemşiresinin görevleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 8(22), 77-85.
• Khatri R.B., Endalamaw A., Erku D., Wolka E., Nigatu F., Zewdie A., Assefa Y., 2023. Preparedness, impacts, and responses of public health emergencies towards health security: Qualitative synthesis of evidence, Archives of Public Health, 81(1), 208, https://doi.org/10.1186/s13690-023-00845-1.
• Koçak H., Çaliskan C., Kaya E., Yavuz Ö., Altintas K.H., 2015. Determination of individual preparation behaviors of emergency health services personnel towards disasters, Journal of Acute Disease, 4(3), 180-185.
• Latupeirisa V.P.S., Pujianto, 2020. Level of earthquake disaster preparedness and its integrity in natural science learning: A literature review, Journal of Physics: Conference Series 1440(1), 012093, https://doi.org/10.1088/1742-6596/1440/1/012093.
• Mızrak S., 2018. Eğitim, afet eğitimi ve afete dirençli toplum, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 56-67.
• Naser W.N., Saleem H.B., 2018. Emergency and disaster management training; knowledge and attitude of Yemeni health professionals-a cross-sectional study, BMC Emergency Medicine, 18, 1-12, https://doi.org/10.1186/s12873-018-0174-5.
• Ogedegbe C., Nyirenda T., Del Moro G., Yamin E., Feldman J., 2012. Health care workers and disaster preparedness: Barriers to and facilitators of willingness to respond, International Journal of Emergency Medicine, 5(1), 29, https://doi.org/10.1186/1865-1380-5-29.
• Okan F., Kavici Porsuk S., Yıldırım M., Dursun B., 2023. 112 acil sağlık hizmetleri çalışanlarının afetlere hazırlık algısı, Afet ve Risk Dergisi, 6(2), 562-574, https://doi.org/10.35341/afet.1251028.
• Photiou E., 2021. Leadership and management in disasters–command, control, coordination, communication, (In: Emergency Medicine, Trauma and Disaster Management: From Prehospital to Hospital Care and Beyond, Editor: Giannopoulos E.), Springer International Publishing, Cham, 611-624.
• Sağlık Bakanlığı, 2023. Sağlık Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezi Yönergesi (SAKOM- İl SAKOM), T.C. Sağlık Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Erişim adresi: https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/44700/0/saglikbakanligiafetveacildurumyonetimmerkezi-sakom-il-sakom-yonergesipdf.pdf.
• Sağlık Bakanlığı, 2024. Sağlık Afet ve Koordinasyon Merkezi Birimi (SAKOM), Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Afet ve Acil Durum Yönetimi Daire Başkanlığı, Erişim adesi: https://ashgmafetacildb.saglik.gov.tr/TR-80256/saglik-afet-ve-koordinasyon-merkezi-birimi-sakom.html
• Sultan M.A.S., Løwe Sørensen J., Carlström E., Mortelmans L., Khorram-Manesh A., 2020. Emergency healthcare providers’ perceptions of preparedness and willingness to work during disasters and public health emergencies, Healthcare, 8(4), 442-460, https://doi.org/10.3390/healthcare8040442.
• Thomas J.J., Kulkarni P., 2019. Awareness about disaster management among accredited social health activists in field practice area of a medical college in Mysuru, International Journal of Community Medicine and Public Health, 6(12), 5211-5214.
• Türkoğlu M.C., 2024. Doğal afetlerde sunulan sağlık hizmetlerinin sağlık iletişimi perspektifinden değerlendirilmesi, TOGÜ Erbaa Sağlık ve Yönetim Dergisi, 1(1), 53-69.
• Wennman I., Jacobson C., Carlström E., Hyltander A., Khorram-Manesh A., 2022. Organizational changes needed in disasters and public health emergencies: A qualitative study among managers at a major hospital, International Journal of Disaster Risk Science, 13(4), 481-494, https://doi.org/10.1007/s13753-022-00400-3.
• Yeo J., Li H., Shin Y.A., Haupt B., 2017. Cultural Approach to Crisis Management. (In: Global Encyclopedia of Public Administration, Editor: Farazmand A.), Public Policy, and Governance, Springer, 1-4.