Bireylerin Deprem Stresi ile Baş Etme Stratejilerinin İncelenmesi: Kahramanmaraş Depremleri Örneği

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 434 - 451

Didem Demir Erbil , Oya Hazer , Edanur Akçam , Seçkin Akkoyun

https://doi.org/10.46464/tdad.1472770

Öz

Bu araştırmanın amacı, Kahramanmaraş depremlerinden birinci derecede etkilenen bireylerin deprem stresi ile başa çıkma stratejilerini ve ilişkili değişkenleri ortaya koymaktır. Araştırmanın verileri basit rastgele örneklem yöntemi ile afetin etkilediği 10 bölgede ikamet eden, depremden doğrudan etkilenmiş, 18 yaş üstü 329 bireyle yüz yüze yapılan görüşmeler sonucunda toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu ve Deprem Stresi ile Baş Etme Stratejileri Ölçeği kullanılmıştır. Bireylerin deprem stresi ile baş etme ölçeği puan ortalamaları dini baş etme 15.37±3.70, olumlu yeniden değerlendirme 18.39± 3.81 ve sosyal destek arama 12.75±2.52 olarak bulunmuştur. Ayrıca sosyodemografik değişkenler ve deprem deneyimine ilişkin değişkenler ile baş etme stratejileri alt boyutları arasında istatistiksel açıdan anlamlı farklılıklar olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afet, Kahramanmaraş depremleri, Deprem stresi, Baş etme stratejileri

Examination of the individual's strategies to cope with earthquake stress: The Case of Kahramanmaraş Earthquakes

Öz

The aim of this research is to reveal the earthquake stress coping strategies and related variables of individuals who were primarily affected by the Kahramanmaraş earthquakes. The data of the research were collected by simple random sampling method as a result of face-to-face interviews with 329 individuals over the age of 18 who were directly affected by the earthquake and resided in 10 regions affected by the disaster. Personal Information Form and Earthquake Stress Coping Scale were used as data collection tools. Individuals' average scores on the scale of coping with earthquake stress were found to be 15.37± 3.70 for religious coping, 18.39± 3.81 for positive reappraisal, and 12.75±2.52 for seeking social support. Additionally, it was concluded that there were statistically significant differences between socio-demographic variables and earthquake experience-related variables and coping strategies sub-dimensions.

Anahtar Kelimeler

Disaster, Kahramanmaraş Earthquakes, Earthquake stress, Coping strategies

Kaynakça

• Abay A.Z., Abay Çelik Z.E., 2023. Deprem Sonrası Ortaya Çıkan Sorunlar ve Sosyal Destek Ağlarının Rolü, Sosyolojik Bağlam, 4(1), 91-100, https://doi.org/10.52108/2757-5942.4.1.7.
• Aksaray G., Kortan G., Erkaya H., Yenilmez Ç., Kaptanoğlu C., 2006. Gender differences in psychological effect of the August 1999 earthquake in Turkey, Nordic journal of psychiatry, 60(5), 387-391.
• Alkan N.U., 1999. 1995 Dinar Depremi, Türk Psikoloji Bülteni, 5(14), 59-60.
• Aloğlu N., Güllü A., 2024. 2023 Kahramanmaraş Merkezli Depremleri Yaşamış Olan Hemşirelik Öğrencilerinin Deprem Stresi ile Başetme Stratejilerinin İncelenmesi, Eurasian JHS, 7(2): 75-83.
• Altunışık R., Coşkun R., Bayraktaroğlu S., Yıldırım E., 2005. Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: SPSS uygulamalı, 4. basım.
• Ayten A., Sağır Z., 2014. Dindarlık, Dinî Başa Çıkma ve Depresyon İlişkisi: Suriyeli Sığınmacılar Üzerine Bir Araştırma, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 47, 5-18, https://doi.org/10.15370/muifd.86222.
• Bala M.B., 2021. Deprem Yaşayan Bireylerde Dini Başa Çıkma (2011 Van Depremi Örneği), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Baran G.A., Kalınkara V., Aral N., Akın G., Baran G., Özkan Y., 2007. Farklı sosyoekonomik düzeydeki yaşlıların gündelik yaşamdan tatmin düzeyleri: Ankara kentsel kesit örneği, Turkish Journal of Geriatrics, 10(1), 10-18.
• Başgöl Ş., Biray Y., 2023. Kadınların Deprem Stresi ile Baş Etme Stratejileri ve Etkileyen Faktörler, 2. Uluslararası Avrasya Sağlık Bilimleri Kongresi 15-16 Haziran / June 2023.
• Bedirli B., 2014. Deprem Travmasının Kronik Psikolojik Etkileri: Düzce Depremi’nden 14 Yıl Sonra Travma Sonrası Stres ve Depresyon Belirtilerinin Yaygınlığı ve İlişkili Risk Faktörleri, Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Bradshaw S., 2004. Socio-economic impacts of natural disasters: a gender analysis, CEPAL, 32, 10-49.
• Carver C.S., Scheier M.F., 1994. Situational coping and coping dispositions in a stressful transaction, Journal of Personality and Social Psychology, 66(1),184-195.
• Ceyhan E., Ceyhan A.A., 2006. 1999 Marmara bölgesi depremlerini yaşayan üniversite öğrencileri üzerinde depremin uzun dönemli sonuçları, Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 197-212.
• Demirel Y., Yücel M., 2017. Sosyal destek ve psikolojik güçlendirmenin duygusal tükenmişlik üzerine etkisi, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 310-321.
• Dhar H.L., 2001. Gender, aging, health and society, J Assoc Physicians India, 49, 1012-1020.
• Erdoğan C.N., Aksoy N.Ö., 2020. Deprem Stresi ile Baş Etme Stratejileri (Balıkesir Karesi İlçesi Paşaalanı Mahallesi Örneği), Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 3(2), 88-103.
• Folkman S., Lazarus R.S., 1980. An Analysis Of Coping in a Middle-Aged Community Sample, Journal of Health and Social Behavior, 219-239.
• Garnefski N., Kraaij V., 2006. Relationships between cognitive emotion regulation strategies and depressive symptoms: A comparative study of five specific samples, Personality and Individual Differences, 40(8), 1659-1669.
• Gross J.J., 2001. Emotion Regulation in Adulthood: Timing Is Everything. Current Directions in Psychological Science, 10, 214-219, http://dx.doI.org/10.1111/1467-8721.00152.
• Güler Ö., 2010. Dini İnanç ve Psikolojik Sağlık İlişkisine Dair Bir Değerlendirme, Toplum Bilimleri Dergisi, 4(8), 95-105.
• Hair J.F.J., Anderson R.E., Tatham R.L., Black W.C., 1998. Multivariate Data Analysis, 5th edn, Prentice Hall, Upper Saddle River.
• İşçi C., 2008. Deprem Nedir ve Nasıl Korunuz? Journal of Yasar University, 3(9), 959-983.
• Kara D., 2009. Eğitim-öğretim yaşantısında stres yaratan faktörler ve aile özelliklerine göre öğrencilerin stresle başa çıkma davranışlarının incelenmesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 255-263.
• Karaca S., Aşkın R., 1995. Depresyonla Başa çıkma Ölçeği: Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması, Düşünen Adam Dergisi, 8(3), 24-30.
• Karakuş U., 2013. Depremi Yaşamış ve Yaşamamış Öğrencilerin Deprem Algılarının, Metafor Analizi İle İncelenmesi, Doğu Coğrafya Dergisi, 18(29), 97-116.
• Kula N., 2002. Deprem ve Dini Başa Çıkma, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 234-255.
• Lazarus R.S., 1976. Stress and Adjustment: Patterns of Adjustment (3.ed.), McGraw-Hill Book.
• Miller R.G., 1969. Simultaneous statistical inference, New York: McGraw-Hill.
• Nakajima Ş., 2012. Deprem ve Sonrası Psikolojisi, Okmeydanı Tıp Dergisi, 28(2), 150-155. http://dx.doI.org/10.5222/otd.supp2.2012.150.
• Öztürk M.O., Uluşahin N.A., 2016. Ruh sağlığı ve bozuklukları, Ankara: Bayt, Miki Matbaacılık ve Nobel Tıp Kitapevleri.
• Pargament K.I., Ensing D.S., Falgout K., Olsen H., Reilly B., Van Haitsma K., Warren R., 1990. God help me:(I): Religious coping efforts as predictors of the outcomes to significant negative life events, American journal of community psychology,18, 793-824.
• Tabachnick B.G., Fidell L.S., 2013. Using Multivariate Statistics (sixth ed.), Pearson, Boston.
• Topal A.B., 2022. Ege Denizi Depremi’ni Yaşamış Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Düzeyinin Travma Sonrası Büyüme ve Stresle Başa Çıkma Tarzları ile İlişkisi, Yakın Doğu Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Klinik Psikoloji Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Toprak A.G., 2023. Depremzedelerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu ve Baş Etme Yöntemleri, Erişim adresi: https://www.acibademhemsirelik.com/depremzedelerde-travma-sonrasi-stres-bozuklugu-ve-bas-etme-yontemleri/.
• Topuz İ., 2003. Dini Gelişim Seviyeleri ile Dini Başa Çıkma Tutumları Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Din Psikolojisi Bölümü, Doktora Tezi.
• Tosun M., 2023. Deprem Deneyimi Yaşamış Bireylerde Dini Başa Çıkma, Academy 1st International Conference on Earthquake Studies May 21, 2023 Istanbul Conference Book Academy Global Publishing House.
• Truxillo D.M., Cadiz D.M., Rineer J.R., Zaniboni S., Fraccaroli F., 2012. A lifespan perspective on job design: Fitting the job and the worker to promote job satisfaction, engagement, and performance, Organizatinal Psychology Review, 2(4), 340- 360.
• Tukey J.W., 1949. Comparing ındividual means in the analyses of variance, Biometrics, 5, 99- 114.
• TÜBİTAK, 2023. Deprem Araştırmaları Sanal Konferansı, Erişim adresi: https://tubitak.gov.tr/sites/default/files/26720/deprem_arastirmalari_sanal_konferansi_proje_ozetleri.pdf.
• Uğur K., Kartal F., Mete B., Tamam L., Demirkol M.E., 2021. Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi, Türk Psikiyatri Dergisi, 32(4), 253-260.
• Yıldırım M., 2021. Meaning in Life, Religious Coping, and Loneliness During the Coronavirus Health Crisis in Turkey. Journal of Religion and Health, 1-15.
• Yöndem Z.D., Eren A., 2008. Deprem Stresi İle Baş Etme Stratejileri Ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(30), 60-75.