Deprem Dönemlerinde VIX, Döviz Kuru ve Petrol Fiyatlarının BIST100 Üzerindeki Etkisi: Fourier Yaklaşımlardan Kanıtlar

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 649 - 668

Ayşegül Han , Nergis Tosun

https://doi.org/10.46464/tdad.1542634

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’de 2010 sonrası meydana gelen 2011 Van, 2020 Elazığ ve 2023 Kahramanmaraş deprem dönemlerinde VIX (Volatilite Endeksi), kur ve petrol fiyatlarının BIST100 endeksi üzerindeki etkilerini incelemek amaçlanmıştır. Her deprem dönemi için bir yıllık günlük verilerle yapılan Fourier ADL eşbütünleşme analizi, tüm modellerde uzun dönemli ilişkinin varlığını ortaya koymuştur. Fourier FMOLS ve Fourier DOLS sonuçları, 2011 Van Depremi döneminde VIX endeksi ve doların artışının BIST100 endeksini düşürdüğünü, 2020 Elazığ Depremi döneminde doların artışının endekse olumsuz etkisi olduğunu, 2023 Kahramanmaraş Depremi döneminde ise dolar ve petrol fiyatlarındaki artışın BIST100 endeksini yükselttiğini göstermiştir. Fourier Granger nedensellik analizi ise, 2011 Van Depremi sonrasında BIST100 ile VIX endeksi arasında çift yönlü, 2023 Kahramanmaraş Depremi döneminde ise VIX endeksinden BIST100 endeksine ve BIST100 endeksinden dolara tek yönlü nedensellik olduğunu ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Deprem Etkisi, BIST100 Endeksi, Finansal Piyasalar, Fourier Eşbütünleşme Analizi, Fourier Nedensellik Analizi

The Impact of the VIX, Exchange Rate and Oil Prices on the BIST100 During Earthquake Periods: Evidence from Fourier Approaches

Öz

The aim of this study is to investigate the impact of the VIX (Volatility Index), the exchange rate, and the oil price on the BIST100 index during the 2011 Van earthquake period, the 2020 Elazığ earthquake period, and the 2023 Kahramanmaraş earthquake period that occurred in Türkiye after 2010. Fourier ADL cointegration analysis with one year of daily data for each earthquake period revealed the existence of a long-run relationship in all models. Fourier FMOLS and Fourier DOLS results show that the increase in VIX index and dollar decreased the BIST100 index during the 2011 Van earthquake, the increase in dollar had a negative effect on the index during the 2020 Elazığ earthquake, and the increase in dollar and oil prices increased the BIST100 index during the 2023 Kahramanmaraş earthquake. Fourier Granger causality analysis revealed that there was bidirectional causality between the BIST100 and the VIX index after the 2011 Van earthquake, and unidirectional causality from the VIX index to the BIST100 index and from the BIST100 index to the dollar during the 2023 Kahramanmaraş earthquake.

Anahtar Kelimeler

Earthquake effect, BIST100 Index, Financial markets, Fourier Cointegration Analysis, Fourier Causality Analysis

Kaynakça

• Aiuppa T.A., Carney R.J., Krueger T.M., 1993. An examination of insurance stock prices following the 1989 Loma Prieta earthquake, Western Risk and Insurance Association, 16(1), 1-14.
• Banerjee P., Arčabić V., Lee H., 2017. Fourier ADL cointegration test to approximate smooth breaks with new evidence from crude oil market, Economic Modelling, 67, 114-124, https://doi.org/10.1016/j.econmod.2016.11.004.
• Becker R., Enders W., Lee J., 2006. A stationarity test in the presence of an unknown number of smooth breaks, Journal of Time Series Analysis, 27(3), 381-409, https://doi.org/10.1111/j.1467-9892.2006.00478.x.
• Bolak M., Süer Ö., 2008. The effect of Marmara earthquake on financial institutions, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9(2), 135-145.
• Büyükoğlu B., Özpolat A., Özsoy F.N., 2024. The effects of natural disaster on financial markets: the empirical analysis of 2023 Earthquakes in Türkiye, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 16(30), 186-197.
• Cilek A., Ergun M., 2023. The impact of the 2023 Kahramanmaraş earthquake on BIST100 bist bank index: Evidence from Toda-Yamamoto causality test, PressAcademia Procedia (PAP), 17, 92-100. http://doi.org/10.17261/Pressacademia.2023.1760.
• Enders W., Jones P., 2016. Grain prices, oil prices, and multiple smooth breaks in a VAR, Studies in Nonlinear Dynamics & Econometrics, 20(4), 399-419, https://doi.org/10.1515/snde-2014-0101.
• Enders W., Lee J., 2012. The flexible Fourier form and Dickey–Fuller type unit root tests, Economics Letters, 117(1), 196-199, https://doi.org/10.1016/j.econlet.2012.04.081.
• Fakhry B., Aktan B., Masood O., Tvronaviciene M., Çelik S., 2018. The impact of a recent natural disaster on the Japanese financial markets: empirical evidence, Journal of Competitiveness, 10(2), 56-71, https://doi.org/10.7441/joc.2018.02.04.
• Ferreira S., Karaali B., 2015. Do earthquakes shake stock markets? PLoS ONE, 10(7), 1-19, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0133319.
• Gürsoy S., Zeren F., Kevser M., Akyol G., Tunçel M.B., 2023. The impact of 2023 Turkey earthquake on İstanbul stock market: evidence from Fourier volatility spillover test, Social Sciences Research Journal, 12(1), 98-105.
• Hamurcu Ö., 2022. Depremlerin sigortacılık sektörü hisse senetleri üzerinde etkisi olabilir mi? 2020 yılındaki İzmir depremi üzerine bir araştırma, İzmir İktisat Dergisi, 37(2), 428-442, https://doi.org/10.24988/ije.929390.
• Han A., 2024. Fourier Yaklaşımlarla Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Makroekonomik Faktörlerle İlişkisinin İncelenmesi. (İçinde: Teorik ve Uygulamalı Güncel Ekonometrik Teknikler, Editörler: Kızılkaya O. ve Konat G.), ss.113-130. Gazi Kitabevi.
• Konat G., 2021. Türkiye’de Ar&Ge harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Fourier ADL eşbütünleşme analizi, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(1), 133-145.
• Köse Y., Atay A., 2024. Türkiye’deki 6 Şubat 2023 depremlerinin BIST-30 endeksindeki hisse senedi getirileri üzerindeki etkilerinin analitik olarak incelenmesi, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 67, 99-103. https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.1299945.
• Özüpekçe S., Deniz Ö., 2023. Türkiye’nin Depremselliği ve Sosyo-Ekonomik Etkileri (6 Şubat Depremleri Örneği). (İçinde: Sosyal Bilimlerde Güncel Tartışmalar, Editör: Bulut M., Karacagil, Z.), 544- 573.
• Scholtens B., Voorhorst Y., 2013. The impact of earthquakes on the domestic stock market, Earthquake Spectra, 29(1), 325-337, https://doi.org/10.1193/1.4000103.
• Shelor R.M., Anderson D.C., Cross M.L., 1990. The impact of the California Earthquake on real estate firms' stock value, Journal of Real Estate Research, 5(3), 335-340, https://doi.org/10.1080/10835547.1990.12090623.
• Shelor R.M., Anderson D.C., Cross M.L., 1992. Gaining from loss: property-liability insurer stock values in the aftermath of the 1989 California Earthquake, The Journal of Risk and Insurance, 59(3), 476-488, https://doi.org/10.2307/253059.
• Uğur A., Bingöl N., 2020. Hisse senedi ve döviz kuru ilişkisinin yönü: Türkiye üzerine bir araştırma, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(4), 624- 636, https://doi.org/10.25287/ohuiibf.605362.
• Valizadeh P., Karali B., Ferreira S., 2017. Ripple effects of the 2011 Japan earthquake on international stock, Research in International Business and Finance, 41, 556-576, http://dx.doi.org/10.1016/j.ribaf.2017.05.002.
• Yamori N., Kobayashi T., 2002. Do Japanese insurers benefit from a catastrophic event? market reactions to the 1995 Hanshin–Awaji earthquake, Journal of the Japanese and International Economies, 16, 92-108, https://doi.org/10.1006/jjie.2001.0477. Yıldırım H., Alola A.A., 2020. Do earthquakes stock market index? Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(15), 4768-4780. https://doi.org/10.26466/opus.687318.
• Yılmaz F.A., 2013. Türkiye’de büyük depremlerin İMKB’de sektörel etkisinin test edilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 122 s.
• Zivot E., Andrews D., 1992. Further evidence on the great crash, the oil price shock, and the unit root hypothesis, Journal of Business & Economic Statistics, 10(3), 251-270, https://doi.org/10.2307/1391541.