Eski Türkçeden Çağdaş Türk Lehçelerine Kadar Veba Hastalığı İle İlgili Söz Varlığı

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 18, 148 - 157, 28.01.2021

Aysun Demirez Güneri

Öz

ESKİ TÜRKÇEDEN ÇAĞDAŞ TÜRK LEHÇELERİNE KADAR VEBA HASTALIĞI İLE İLGİLİ SÖZ VARLIĞI

Aysun DEMİREZ GÜNERİ

ÖZET:
Bir dilde söz varlığına dâhil olan yeni kelimeler o günün ihtiyaçları içinde üretilir, kullanılır. Günümüzde Türkçede yer alan Covid 19 ya da diğer adıyla Corona ile ilgili bulaş~bulaşı, entübe hasta, sürü bağışıklığı vb. kavramların sıkça kullanılması gibi geçmişte veba hastalığıyla ilgili kelimeler de söz varlığımızda yer almıştır.
Veba hastalığı tarihte sıklıkla görülmüş hem coğrafyayı hem siyasi tarihi etkilemiş; yaşanan değişimler söz varlığına da tesir etmiştir.
Bu çalışmada Eski Türkçeden günümüz Türk lehçelerine kadar veba ile ilgili söz varlığı ele alınmış ayrıca Orhun Abidelerinde geçen ölet~ölüt~ ület kavramı üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

salgın hastalık, veba, söz varlığı, Göktürkler, Eski Türkçe, Çağdaş Türk Lehçeleri

Kaynakça

• AGİŞEV, İ.M., vd. (1993). Başkurt Teleneň Hüzlege. II.tom. Meskev: Russkiy yazik.
• ALTAYLI, Seyfettin(1994). Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü II.İstanbul. İstanbul: MEB Yayınları:2618.
• AYDIN, Erhan (2012). Orhun Yazıtları (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor). Konya: Kömen Yayınları.
• BAYNİYAZOV A.J.; J. T. BAYNİYAZOVA, ( 2007). Türikşe- Qazakşa Sözdik. Almatı.
• BOZKAPLAN, Şerif Ali ( 2009). Anadolu Ağızlarında Güzel Adlandırma Örnekleri. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/3 Spring. 2009.
• CAFEROĞLU, Ahmet (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• CEYLAN YİĞİT, Sibel (2019). “Arşiv Belgelerine Göre Filistin’de salgın Hastalıklar Ve Alınan Önlemler Üzerine Bir Değerlendirme”. Journal of İslamicjerusalem Studies. 19(3), s.335-354.
• CHAVANNES, Edouard (2013). Batı Türkleri, 2. Baskı. İstanbul Selenge Yayınları.
• CLAUSON, Sır Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre- Thirteenth- Century Turkish. Oxford: At The Clarendon Press.
• CUMAKUNOVA, Qulzura (2005). Türkçö- Kırqızça Sözdük. Bişkek: Kırqız-Turk “Manas” Üniversitetinin Basılmaları:74, Sözdük Seriyası:2.
• Çam, Cüneyt (2017). “ Salgın Haberleri Eylül 2017 Madagaskar Veba Salgını”. Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi. C.2, S.2.
• DrevneTyurkskiy Slovar. Akademiya NAUK SSSR İnstitut Yazıkoznaniya. Leningrad. 1969.
• ERTAŞ, Mehmet Yaşar; Eğnim, Kağan (2011). Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Hastalıklar. Pamukkale Üniversitesi Enstitüsü Dergisi, S.10, s.83-108.
• GÜLENSOY, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü II. Ankara: TDK: 911.
• GÜLER, Zekeriya (2013). “Mehmed Âkif’in Fatih Kürsüsünde ve Âsım’dan Hadis Atıfları”, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi1, s.198-210.
• KOÇ, Aylin (2010). “Hastalık İsimlerinde Örtmece”. Türk Dünyası Araştırmaları. S.188, Ekim 2010.
• KOÇ, Kenan, vd. (2003). Kazak Türkçesi- Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Ankara. Akçağ Yay.
• ÖLMEZ, Mehmet (2012). Orhon- Uygur Hanlığı Dönemi Moğolistan’daki Eski Türk Yazıtları (Metin-Çeviri Sözlük. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• ÖNER, Mustafa (2009). Kazan Tatar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• Özbekçe-Türkçe ve Türkçe- Özbekçe İzahlı Lugat. Özbek Turk Litseyları Naşrı, Taşkent: Özbek –Türk Liseleri Yayınları. 1997.
• SAMİ, Semseddin (2010). Kamus_ı Türkî/ Semseddin Sami (haz.:Paşa Yavuzaslan). Ankara: TDK.
• SCHAMİLOĞLU, Uli (2019). “Türk Yazı Dillerinin Tarihi Dönemleri: Yeni Bir Bakış (Historical Periods of Turkish Written Languages: A New Perspective)”. VIII. Uluslararası Türkoloji Kongresi “ Prof. Dr. Fuat Sezgin anısına”-Türk Uygarlığı: Köklü Geçmişten Günümüze- İstanbul/Türkistan 2019.Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi: İnceleme araştırma Dizisi: 66, Ekim 2019.
• TAŞAĞIL, Ahmet(2014). Kök Tengri’nin Çocukları (Avrasya Bozkırlarında İslâm Öncesi Türk Tarihi). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• TEKİN, Talat (2003). Orhun Yazıtları Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk. İstanbul: Yıldız Dil ve Edebiyat Dizisi:1.
• TEKİN, Talat (2003). Orhun Türkçesi Grameri. İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9.
• TOKAT, Feyza (2012). Karakalpak Türkçesinde Tıp Terimleri. Pamukkale University Journal of Social Sciences İnstitue. S.13, s.1-15.
• UÇAR, İlhan (2010). Türkçede Eş Anlamlılık Ve Eski Anadolu Türkçesi Tıp Yazmalarında Eş Anlamlı Kelime Kullanımı. ZfWT Vol. 2, No.1.
• XIII. Yüzyıldan Günümüze Kadar Kitaplardan Toplanmış Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü IV. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. 1957.
• XINGLIANG, He; Hongzhen, Guo (2015). Çinlilerin Gözünden Türklerin Tarihi. İstanbul: Kalkedon Yayıncılık: 285.