Bir Nevruz Geleneği: ‘Talan Sofrası’/ Talaň Saçagı (Altıncan Hatun Romanı Örneği)

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 24-25, 1 - 10, 05.12.2024

İbrahim İpek

Öz

İnsanoğlu hep umudun peşinde koşmuş, karanlıkların aydınlığa dönmesini beklemiştir. Bu doğrultuda yeni bir ışık, yeni bir gün onun inancını hep tazelemiş, bir sonraki adım için kendisine güç vermiştir. Tarım ve hayvancılıkla geçinen toplumlar, sert kış şartlarından sonra havanın ve toprağın ısınmasını bir kurtuluş yolu gibi beklemiş, bu gelişmelerin olduğu güne büyük önem vermişlerdir. Birçok toplumda olduğu gibi baharın gelmesi, hava ve toprağın ısınması, berekete sebep olacak gelişmelerin yaşandığı, gün dönümünün olduğu nevruz Türkmen Türklerinde de çok önemli bir yere sahip olmuş, birçok destanda, edebî eserde, gelenekte kendisini göstermiştir. Birçok Türk destanı ve geleneğinde gördüğümüz nevruz, topraklarının büyük kısmının çöl olduğu, yağışın az olduğu ve suyun çok hayati öneme sahip olduğu Türkmen topraklarında bir müjdeleyici, bir kurtarıcı olarak görülmüş, birçok yönden Türkmen yaşayışına ve kültürüne yansımaları olmuştur. Nevruz Türkmen Türkleri için o kadar önemli olmuş ki o gün için özel ritüeller, yemekler, danslar, giyim kuşam vs. oluşmuştur. Nevruz günü yapılan ve Türkmen kültüründe çok önemli bir yere sahip olan, Altıncan Hatun romanına göre de Oğuz Han zamanından beri yapıldığı düşünülen Talaň Saçagı (Talan Sofrası) geleneği de bu ritüellerden birisidir. Biz bu çalışmamız vasıtasıyla Türkmen Türkçesi ile yazılmış Altıncan Hatun romanında geçen yeni gün kutlanmasının yanında bir sosyal yardımlaşma örneği olan Talaň Saçagı geleneğini inceleyeceğiz.

Anahtar Kelimeler

Talaň Saçagı ‘Talan Sofrası’, Nevruz, Nevruz Geleneği, Altıncan Hatun Romanı, Türkmenlerde Nevruz.

Kaynakça

• Durbilmez, B. (2007). “Türk Kültüründe Yenigün/Nevruz Bayramı”, Türk Dünyası-Kültür-SanatBilim-Haber ve Araştırma Dergisi, sayı 2,9: 29-34.
• Durdıyeva, A. (2000). “Türkmen Halk Edebiyatında Nevruz Iǚzleri, Türk Dünyasında Nevruz, III. Uluslar Arası Bilgi Şöleni Bildirileri”, AKMB Yay. Ankara
• Geldiyev, G. (2004). “Tü rkmenistan’da Nevruz”, Tü rk Dü nyası Nevruz Ansiklopedisi, 409-419.
• Genç, R. (1997). “Turk Tarihinde ve Kü ltü rü nde Nevruz”, Anayurttan Atayurda Tü rk Dü nyası, Sayı 12: 1-9. Nurmemmet, A. (1996). "Türkmenlerde Renkler Dü nyası ve Nevruz", Nevruz ve Renkler, (Hzl. Sadık Tural-Filiz Kılıç), Ankara.
• Odždäyew, O. (2012). “Altıncan Hatun”, Aşkabat: Tü rkmen Dö wlet Neşirýat Gullugy.
• Racabov, N. (2000). “Nevruz Asya Halklarının Ezeli Bayramı (Odžzbekistan Odžrneğinde Nevruz)”, Uluslararası Nevruz Sempozyumu Bildirileri, 145-157.
• Tepekaya, M. (2002). “Türk Kültüründe ve Tarihinde Nevruz”, Türkler, C. 3: 600-610.
• Turan, M. (1998). “Tarihi Kaynaklar Işığından Nevruz’un Menşei Meselesi”, Milli Folklor V (37): 90-104.