Using Social Media for Preliminary Vocabulary Investigations in Endangered Turkic Languages: Experiments with Gagauz

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 24-25, 63 - 74, 05.12.2024

Cosmas Shartz

Öz

The Gagauz language is considered to be one of the endangered Turkic languages. Indeed, UNESCO’s Languages Atlas lists it as “definitely endangered.” And yet its situation remains ambiguous. On the one hand, the number of speakers appears to be decreasing; on the other hand, we see efforts not only to preserve the folkloric tradition, but also to use it in areas such as journalism and significant new artistic productions. There is no simple answer, then, to the question whether it is flourishing or whether it is increasingly endangered because both are happening at the same time. Only time will tell which prevails.

This article examines how social media, primarily Facebook, can be used in preliminary or tentative vocabulary investigation to supplement the lack of adequate dictionaries. We will describe exercises in crowd-sourcing vocabulary for the purpose of translating texts into the Gagauz language and original writing in the language, both fiction and non-fiction. In some cases our crowd-sourcing experiments resulted in verifying vocabulary items already in use; in other cases, they yielded new terms for things from modern life which apparently had not yet had any name at all in common use in the language. Since the methodologies used do not conform to scientific standards for lexicographic / lexicological investigations, though, we weigh the pros and cons of the experiments in the hope that this account may provide a starting point for researchers into other endangered Turkic languages to build on them while exercising due caution.

Anahtar Kelimeler

Gagauz, vocabulary, social media

Tehlikedeki Türk Dillerinde Başlangıç Sözvarlığı (Preliminary Vocabulary) Araştırmaları için Sosyal Medya Kullanımı: Gagauzca ile Denemeler

Öz

Gagauz dili, tehlikedeki Türk dillerinden biri olarak kabul edilmektedir. Nitekim UNESCO'nun Diller Atlası Gagauzcayı "kesinlikle tehlike altında" olarak listeliyor. Buna rağmen durumu belirsizliğini koruyor. Bir yandan konuşanların sayısı azalıyor gibi görünüyor; diğer yandan sadece folklorik geleneği korumak için değil, aynı zamanda gazetecilik ve önemli yeni sanatsal üretimler gibi alanlarda kullanmak için çabalar görülüyor. O halde fodilin gelişmekte mi olduğu yoksa giderek tehlike altına mı girdiği sorusunun basit bir cevabı yok çünkü her ikisi de aynı anda yaşanıyor. Hangisinin üstün geleceğini sadece zaman gösterecek.

Bu makale, başta Facebook olmak üzere sosyal medyanın, yeterli sözlüklerin eksikliğini tamamlamak için başlangıç veya geçici kelime araştırmasında nasıl kullanılabileceğini incelemektedir. Gagauz diline metin çevirmek ve bu dilde hem kurgu hem de kurgu dışı orijinal yazılar yazmak amacıyla kitle kaynaklı sözvarlığı alıştırmalarını inceleyeceğiz. Bazı durumlarda kitle kaynak kullanımı deneylerimiz, halihazırda kullanımda olan kelime ögelerinin doğrulanmasıyla sonuçlandı; diğer durumlarda ise, modern yaşamdan gelen ve görünüşe göre dilde ortak kullanımda henüz herhangi bir adı olmayan şeyler için yeni terimler ortaya çıkardı. Kullanılan metodolojiler sözlükbilimsel/sözcükbilimsel araştırmalar için bilimsel standartlara uymadığından, bu açıklamanın, tehlikedeki diğer Türk dilleri üzerine çalışan araştırmacılar için bir başlangıç noktası oluşturabileceği umuduyla, deneylerin artıları ve eksileri ele alınıyor.

Anahtar Kelimeler

Gagauzca, söz varlığı, sosyal medya

Kaynakça

• Angheli, Todur. (2013). Dicționar Român-Gagauz. Chișinău: Tipografia Centrală .
• Bibliya Ușaklara Deyni. (2010). Moscow: Institute for Bible Translation.
• Ceachir (Çakir), Mihail (tr.). (1936). Psaltir Găgăuzcea (Tiurccea). Chișină u: Tiparul Moldonenesc.
• Eni Baalantı. (2010). Moscow: Institute for Bible Translation.
• Karanfil, Gü llü (ed.). (2013). Akar Sel Gücü. Ankara: Meras.
• Kaynak, Iǚsmail and A. Mecit Doğru. (1991). Gagauz-Türkçesinin Sözlüğü. (tr. from the GagauzRussian dictionary by Gaydarci, G. A., E. K. Koltsa, L. A. Pokrovskaya, and B. P. Tukan). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Koca, Sofiya (ed.). (2011). Gagauz Folkloru. Gagauziya Bakannık Komiteti. Kișinö v (Chișină u). Kopușçu, Sergiy. (2013). “Geçmiștä hem șindiki zamanda gagauz dilinin kullanılması klisedä hem hergü nkü yașamakta hem beklentilä r”. Balkan Mektubu, Ankara.
• Liddell, Henry George and Robert Scott. (1996). A Greek-English Lexicon. Oxford: Clarendon Press. Lambertsen, Isaac E. (tr.). (1999). The Octoechos: The Hymns of the Cycle of the Eight Tones for Sundays and Weekdays. (4 vols.). Liberty, TN: St. John of Kronstadt Press.
• (2007). Octoihul Mare. Orhei, Moldova: Editura Bisericii Ortodoxe din Moldova. Αᖷθῆ ναι. Zanet, Todur (ed.). (2000). Παρακλιτική ἤτοι Ὀκτώηχος ἡ Μεγάλη. Αποστολικη ᖷ ʆ Διακονιʆα τῆ ς Εᖷλλαʆδος.
• (2018). Gagauz Halk Masalları (vol. 1 of a three-volume collection). Chișinău: Pontos.
• (2017). Rufi İona. Moscow: Institute for Bible Translation.
• UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization). UNESCO Atlas of the World’s Languages in Danger. http://www.unesco.org/languages-atlas/index.php
• Zanet, Todur (ed.). (2018). Gagauz Türküleri, Söleyișleri, Bilmeceleri (vol. 2 of a three-volume collection). Chișină u: Pontos.
• Zanet, Todur (ed.). (2018). Gagauz Yortuları, Adetleri, Sıraları. (vol. 3 of a three-volume collection).Chișină u: Pontos.
• Zanet, Todur (ed.). (2010). Gagauzluk. Chișinău: Pontos.