TATAR GELENEKLERİ (ETNOGRAFİK SÖZ VARLIĞI)

Yıl 2023, , 145 - 182, 30.03.2023

Veli Bulatov Çevirmen: Zeynep Hepbildikler

https://doi.org/10.24155/tdk.2023.220

Öz

Hakkında sadece ömrü boyunca öğretmenlik yaptığını bildiğimiz makale yazarı Veli Bulatov, bu makaleyi yirminci yüzyılda meydana gelen siyasi ve sosyal değişiklikler sebebiyle unutulan gelenekleri gençlere hatırlatmak için yazmıştır. Türkiye Türkçesine aktarmış olduğumuz bu makalede Tatar halkının etnografik söz varlığına yer verilmiştir. Bunlar da başka bir dile tek kelime ile çevrilemeyen özgün sözlerdir. Mesela ḳuray kelimesi basitçe “flüt” ya da “ney” değildir, bu çevrilemeyen ancak tanımlanması ile anlaşılır kılınabilen bir etnografizmdir ve “genellikle boru saplı bitkilerin gövdesinden yapılan üflemeli bir müzik aleti” şeklinde aktarılabilir.
Makalede insan hayatının önemli dönemlerinden olan doğum ve evlilik konularında çokça gelenek yer almıştır. Bunun yanında zengin yemek kültürü, imece usulü yapılan bayramlar, eğlenmek için düzenlenen yemek davetleri dikkat çekicidir. Tüm davetlerde ikramlar bol tutulur fakat daveti veren de davete gelen de tüm yiyeceklerin kadrini, tasarrufunu, nasıl hazırlandığını çok iyi bilir. Kızların ve erkeklerin aynı evde eğlenmelerine müsaade edilen avlaḳ öy ‘‘tenha ev”, gitme vakitleri gelmesine rağmen hâlâ oturan misafirleri uyarmak için yapılan törtkě botḳası ‘‘dürtme pilavı”, ruhen ve bedenen sağlıklı çocuklar yetiştirmek için alınan tañ suvı ‘‘tan suyu”, iş yapan bir insanın yanından yardım etmeden geçilirse gelecekteki eşinin huysuz bir kambur olacağına inanılan bökrě yazuv ‘‘kambur yazısı”, kendi köylerindeki güreşçilerin, koşucuların ve yarış atlarının büyük hasat bayramında başka köyün yarışçıları ile başa çıkıp çıkamayacaklarını denemek için yapılan sınamaḳ saban tuyı ‘‘deneme için yapılan hasat bayramı”, yardımlaşarak yapılan ḳaz ömesi ‘‘kaz imecesi” gibi daha nice geleneklere makalede yer verilip açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tatar halk gelenekleri, Etnografizm, Tatar Etnografik söz varlığı, Tatar gelenekleri

Traditions of Tatar (Ethnographic Vocabulary)

Öz

Veli Bulatov, about whom we know only as a teacher, wrote this article to remind the youth of the past, that is the traditions that were forgotten as a result of the political and social changes that took place in the twentieth century. In this article, which we have translated into Turkey Turkish, the ethnographic vocabulary of the Tatar people is included. These are original words that cannot be translated into another language with a single word. For example, the word ḳuray is not simply “flute” or “ney”, it is an ethnographism that cannot be translated but can be made intelligible by definition, and can be conveyed as “a wind musical instrument usually made from the stems of plants with a pipe stem”. In the article, there are many traditions about birth and marriage, which are important periods of human life. In addition to this, rich food culture, communal feasts and dinner invitations for entertainment are remarkable. Refreshments are plentiful at all invitations, but both the inviter and the guest know very well how all the food is appreciated, how it is saved, and how it is prepared. Apart from this, the avlaḳ öy ‘‘secluded house” where girls and boys are allowed to have fun in the same house, törtkě botḳası ‘‘warning rice” it is made to warn guests who are still sitting even though they have to go, tañ suvı ‘‘tan water” take to raise mentally and physically healthy children, bökrě yazuv ‘‘hunchback fate” it is believed that if a person doing business passes by without help, his/her future spouse will become a grumpy hunchback, sınamaḳ saban tuyı ‘‘harvest festival made for test” to test whether the wrestlers, runners, and racehorses of their own village can cope with the racers of another village on the big harvest feast, ḳaz ömesi ‘‘collective work for goose” made with the help everyone and many more traditions are included in the article.

Anahtar Kelimeler

Tatar folk traditions, ethnographism, Tatar ethnographic vocabulary, traditions of Tatar

Kaynakça

• Bulatov, V. Gorěf-Gadet, Yolalarıbız. Kazan Utları Dergisi, 1992, 8 (129-150). http://kazanutlary.ru/ images/uploads/ckeditor/pdf/5f1db03e8c5e0_1992_8.pdf