TATAR TİYATROSUNUN YILDIZI: KERİM TİNÇURİN

Yıl 2023, , 145 - 158, 27.10.2023

Kübra Şeker

https://doi.org/10.24155/tdk.2023.228

Öz

Tatar tiyatrosunun tanınmış yazarı, ünlü oyuncusu ve başarılı rejisörü
olan Kerim Tinçurin; 1887 yılında Akkul (Tarakan) ismindeki bir Tatar
köyünde dünyaya gelir. Edebiyat ve sanata eğilimi medrese yıllarında başlayan
ve edebiyatın hemen her alanına ilgi duyarak çeşitli alanlarda eserler
veren Kerim Tinçurin, eserlerinde Tatar halkının yaşayışını bütün şeffaflığı
ile yansıtmaya çalışır. Bu çerçevede Kerim Tinçurin’in eserlerinden dönemin
siyasal olayları ve bu olayların halkın yaşamı üzerindeki etkisi ile Tatar
halkının ekonomik durumu ve sosyal yaşamı hakkında bilgi edinmek mümkündür.
Kerim Tinçurin’in Repressiya kurbanlarından biri olmasına karşın
Stalin yönetiminin sona ermesiyle itibarını tekrardan kazanarak günümüzde
hâlâ saygın bir şekilde anılması, kuşkusuz ki eserlerinin halktan ve halkın
yaşayışından kopuk olmamasından kaynaklanır. Eserlerindeki karakterleri
halkın içinden seçen Kerim Tinçurin; popüler olmak için çabalamayan, halkın
önünde yapmacık bir imaja bürünmeyen bir yazardır.
Verdiği eserler ile halkı aydınlatma gayesi güden Kerim Tinçurin,
Repressiya kurbanlarından biri olup 17 Eylül 1937 tarihinde burjuva milliyetçiler
kurumunun üyesi olmak, Sovyetler Birliği’nin düşmanı olan
Ayaz İshaki ile bağlantı kurmak, Japonya adına casusluk yapmak gibi
iddialar ile tutuklanır. 14 Aralık 1938 tarihinde ölüm cezasına çarptırılan
Kerim Tinçurin’in elli bir yıllık ömrü 15 Aralık gecesi bir saat elli dakikada son bulur.
Bu çalışmada, bütün ömrünü ve sanatsal yeteneğini Tatar tiyatrosunu
geliştirmeye adayan Kerim Tinçurin’in hayatı ve tiyatro eserleri hakkında
bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kerim Tinçurin, Tatar tiyatrosu, edebî eserler

The Star of the Tatar Theater: Kerim Tincurin

Öz

Kerim Tincurin, the well-known writer, famous actor and successful
director of Tatar theater, was born in 1887 in a village called Akkul
(Tarakan). Kerim Tincurin, whose inclination to literature and art began
in the medressah years and who gave products in various fields, with
interest in almost every field of literature, tries to reflect the life of the
Tatar people with all transparency in his works. In this context, it is
possible to learn from Kerim Tincurin’s works about the political events
of the period and the impact of these events on the lives of the people and
the economic situation of Tatar people. The fact that Kerim Tincurin,
despite being one of the victims of repression, regained his reputation
with the end of Stalin’s rule and is still respected today is undoubtedly due
to the fact that his works are not detached from the people and the life of
the people. Kerim Tincurin, who chooses the characters in his work from
among the people, is a writer who does not strive to be popular and does
not adopt a false image in front of the public.
Kerim Tincurin, whose purpose was to enlighten the public with
his works,was arrested on September 17, 1937 as one of the victims of
Repressians, as a member of the bourgeois nationalist organization, as
an enemy of the Soviet Union, as well as making connections with Ayaz
Ishaki, the enemy of the Soviet Union, and spying on behalf of Japan. By
being sentenced to death on December 14, 1938, Kerim Tincurin’s fiftyone
year lifetime came to an end in one hour and fifty minutes.
In this study, information will be given about the life and theater
works of Kerim Tincurin, who devoted his whole life and artistic talent to
the development of Tatar theater.

Anahtar Kelimeler

Kerim Tincurin, Tatar theater, Tatar literary works

Kaynakça

• Bayçura, Ş. (2003). Edip Turında Ḳaybĕr Ḫatireler (Der.: Kollĕktiv), Kerim Tinçurin: İstelĕkler, Şiġırler, Tatarstan Kitap Neşriyatı. http://kitaphane.tatarstan. ru/tat/tinch/edip1.htm erişim tarihi: 27.04.2019.
• Dautov, R. ve Rahmani, R. (2009). Kerim Tinçurin. Ediplerěběz II. Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• Ehmedullin, A. G. (1994). Kerim Tinçurin. Edebiyat 10 XX. yöz başı hem 20 nçĕ yıllar Tatar edebiyatı. Meġarif.
• Galiullin, T. ve Yarullina, R. (2007). Tatar Türkleri edebiyatı. Türk dünyası ortak edebiyatı-Türk dünyası edebiyat tarihi IX. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Hanzafarov, N. (1989). Kerim Tinçurin (Düz.: Ġ. Ḫ. Ġıylmanov). Tatar edebiyatı tariḫi - Tatar Sovet edebiyatı (1917-1941) IV. Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• İlskaya, F. (2003). Soḳlandırġıç Kerim Aġa. (Der.: Kollĕktiv), Kerim Tinçurin: İstelĕkler, Şiġırler, Tatarstan Kitap Neşriyatı. http://kitaphane.tatarstan.ru/tat/ tinch/ilsk1.htm erişim tarihi: 27.04.2019.
• İlzilya, K. (2016). Kerim Tinçurin - Senġat Ostası. Tatar Filologiyesĕ. https:// nsportal.ru/ap/library/literaturnoe-tvorchestvo/2016/10/29/krim-tinchurinsngat- ostasy erişim tarihi: 02.05.2019.
• İşmorat, R. (2003). Soñġı Oçraşuvlar. (Der.: Kollĕktiv), Kerim Tinçurin: İstelĕkler, Şiġırler, Tatarstan Kitap Neşriyatı. http://kitaphane.tatarstan.ru/tat/tinch/ishm. htm erişim tarihi: 27.04.2019.
• Kaybitskaya, G. (2003). Kerim Tinçurinġa Ḳarata İstelĕklerĕm. (Der.: Kollĕktiv), Kerim Tinçurin: İstelĕkler, Şiġırler, Tatarstan Kitap Neşriyatı. http://kitaphane. tatarstan.ru/tat/tinch/kaib.htm erişim tarihi: 27.04.2019.
• Kerim Tinçurin Dramalar, Ḳomědiyeler, Ḫikeyeler (2007). (Haz.: Ferit Beşirov). Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• Kerim Tinçurin Tercĕmei Ḫelĕ. (2006). Tataristan: İstelĕklĕ hem Onıtılmas Datalar Ḳalĕndarĕ. (Düz.: Ġ. Ş. Comaġolova), Kazan: Milli Kitap. http://kitaphane.tatarstan. ru/tat/tinch/biogr.htm erişim tarihi: 27.04.2019.
• Kerim Tinçurinıñ Tuvuvına 120 Yıl. (2007). Kazan Utları, 9, 116-119.
• Kurban, İ. (1998). Yaşlı tarihin yankısı Bulgar-Tatar tarihi ve medeniyeti. AD Kitapçılık.
• Mehmutov, H. Ḳ. (1965). Tatar dramaturgiyesĕnde tragĕdiya janrı. Ḳazan Ünivĕrsitĕtı Neşriyatı.
• Miñnllin, T. (2003). Ostaz. (Der. Kollĕktiv), Kerim Tinçurin: İstelĕkler, Şiġırler. Tatarstan Kitap Neşriyatı. http://kitaphane.tatarstan.ru/tat/tinch/ostaz.htm erişim tarihi: 27.04.2019.
• Rabota, N. (tarih yok). Kerim Tinçurin Ḳomĕdiyelerĕnde Kölkĕ Obĕktı. https://infourok. ru/nauchnaya-rabota-krim-tinchurin-klass-2136101.html erişim Tarihi: 02.05.2019.
• Selimcanov, Marcěl (2003). “Zenger Şel” Sěrě. (Der. Kollĕktiv), Kerim Tinçurin: İstelěkler, Şiġırler, Tatarstan Kitap Neşriyatı. http://kitaphane.tatarstan.ru/tat/ tinch/zeng.htm erişim tarihi: 27.04.2019.
• Tuzlu, A. (2018). Kerim Tinçurin’in sönmüş yıldızlar adlı eserinin edebî özellikleri. Avrasya etüdleri, 54/2018-2, 211-228.
• Zaripova Çetin, Ç. (2018). XX. yüzyıl Kazan Tatar edebiyatı. O. Söylemez ve S. Azap (Ed.), Türk dünyası çağdaş edebiyatları el kitabı. Kesit Yayınları.