Manas Epic contains a thousand-year epic tradition, history, culture
and world view of the Turkic world in itself. Therefore, the Manas Epic
can be a source for investigating the cultural phenomena, archaeological
finds of the Kyrgyz people and Old Turkic tribes. Almambet and Kül Çoro
in the Manas Epic has been compared with Tunyukuk and Küli Çor which
are the statesmen who made a great contribution to the establishment of
the Turkish Khanate. It has been found that there are gradual similarities
in the between of these. For example, the names of Küli Çor who lived
in history and Kül Çoro in the Manas Epic are the same, and both of
them are clerics for the son of the ruler. Therefore, it is claimed that the
historical person Küli Çor preserved the traces in the personality of the
Kül Çoro in the Manas Epic. The reason for this is related to the history
of the Old Turkish between the IX-Xth centuries. As it is known, in 840,
the Kyrgyzs ruled Central Asia and the holy Ötüken by eliminating the
Uighurs. However, due to the small number of the population, China's
two-sided politics and the shift of other Turkish tribes towards the West,
the Kyrgyz did not dominate Mongolia and had to leave these holy lands
to the Kara Kytais in the 920s. They expressed their aims which they
could not realize in history in oral literature, in Manas Epic. They took
Köktürk Khanate as an example. Because the Köktürk Khaganate was a
state that united the Turkish tribes under one roof, reached the summit in
economic and military terms, and most importantly took China under its
rule.
Türk dünyasının bin senelik destan geleneğini, tarihini, kültürünü ve
dünya görüşünü kendi içinde barındıran Manas Destanı, Kırgızların ve
eski Türk boylarının kültür olgularını, tarihini araştırmada bir sözlü kaynak olma özelliğini taşımaktadır. Köktürk harfli yazıtlar ise Eski Türkler
hakkında bilgi edinebileceğimiz yazılı kaynakların başında bulunmaktadır. Bundan dolayı yazıtlar ile Manas Destanı’nı karşılaştırarak incelemek yerinde olacaktır. Makalemizde II. Köktürk Kağanlığı’nın kurulmasında büyük katkısı olan ve hayatları Orhun Yazıtları’nda anlatılan devlet
adamları Tunyukuk ve Küli Çor, Manas Destanı’ndaki Almambet ve Kül
Çoro ile karşılaştırılmış, bunların arasında dikkat edici benzerliklerin bulunduğu tespit edilmiştir. Örneğin, tarihte yaşayan Küli Çor ile destandaki
Kül Çoro’nun isimleri aynı olmakta, üstelik her ikisi hükümdar oğluna
atabeylik yapmaktadırlar. Bundan dolayı tarihî bir şahıs olan Küli Çor,
Manas Destanı’nda Kül Çoro’nun kişiliğinde izini koruduğu ileri sürülmüştür. Bunun nedeni de IX-X. asırlar arasındaki Eski Türk tarihi ile ilgilidir. Bilindiği gibi 840 yılında Kırgızlar Uygurları bertaraf ederek Merkezî Asya’ya, kutsal Ötüken’e hâkim olmuşlardır. Ancak nüfus sayısının
azlığı, Çin’in her zaman uyguladığı ikiyüzlü siyaseti ve diğer Türk boylarının Batı’ya doğru kayması sonucunda Moğolistan’a hâkim olamayan ve bu kutsal toprakları 920’lerde Kara Kıtaylara bırakmak zorunda kalan
Kırgızlar, tarihte gerçekleştiremedikleri amaçlarını sözlü edebiyat ürününde, Manas Destanı’nda gerçekleştirmişlerdir. Örnek olarak da Köktürk Kağanlığı’nı almışlardır. Çünkü Köktürk Kağanlığı Türk boylarını
bir çatı altında birleştiren, ekonomik ve askerî bakımdan zirveye ulaşan
ve en önemlisi Çin’i kendi hâkimiyet altına alan bir devletti.
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Dil Çalışmaları, Türk Halk Bilimi, Sanat ve Edebiyat |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 18 Ekim 2019 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 |