There are two main ways to name objects, concepts, events or states.
The first of these is to use borrowing words and the other is to use the
words existing in language. The words existing in language can be a name
for any entity by derivation, combination or semantic change. When it
comes to semantic change, the concepts metonymy and metaphor appear.
In Turkish linguistics tradition is metonymy which is defined as “without
use of a concept to describe a concept that is related to another through”
usually known as ad aktarması, adaktarımı, düzdeğişmece or mecâz-ı
mürsel. There is a considerable amount of metonymic nomenclature in
the vocabulary of the Turkish language. The use of word boyun, a Turkish
organ name, in the meaning of “dress collar” or the word Beştepe, a
Turkish place name, in the meaning of “presidential authority” are the first
examples to mind. In this context, the significant amount of metonymic
nomenclature is also seen in clothing names. When clothing names
used in different periods of the Turkish language are studied in terms of
lexical-semantic, a significant part of them seem to be influenced by the
phenomenon of metonymy. The subject of this article is the metonymic
clothing names in Old and Middle Turkish periods. Within the scope of
our work twenty four texts of the Old and Middle Turkish periods written
in different typeslike literary, didactic, dictionary etc. have been searched.
As a result of research, it was found that metonymy has been effective in
clothing names.
Old Turkish Middle Turkish clothing names metonymy name transfer
Nesneleri, kavramları, olayları ya da durumları adlandırmanın temelde iki yolu vardır. Bunlardan birincisi alıntı sözcükler kullanmak, diğeri
ise dilde var olan sözcükleri kullanmaktır. Dilde var olan sözcükler; türetme, birleştirme ya da o sözcüklere yeni anlamlar yükleme yollarıyla
herhangi bir varlığa ad olabilir. Sözcüklere yeni anlamlar yükleme söz
konusu olduğunda ad aktarması ve deyim aktarması kavramları karşımıza çıkmaktadır. Türkiye dilcilik geleneğinde adaktarımı, düzdeğişmece,
mecaz-ı mürsel, mürsel mecaz ya da metonimi terimleri ile karşılanan ad
aktarması, “anlatılmak istenen kavram kullanılmadan, ilgili olduğu başka bir kavram aracılığıyla anlatılması” şeklinde tanımlanmaktadır. Türk
dilinin söz varlığında aktarmaya dayalı hatırı sayılır miktarda adlandırma
görülmektedir. Türkiye Türkçesinde bir organ adı olan boyun sözcüğünün
“elbise yakası” anlamında kullanılması, Beştepe yer adının “Cumhurbaşkanlığı makamı” anlamında kullanılması akla gelen ilk örneklerdendir.
Bu kapsamda kıyafet adlarında da önemli miktarda ad aktarması olayı görülmektedir. Türk dilinin değişik dönemlerinde kullanılan kıyafet adları
leksik-semantik açıdan değerlendirildiğinde, bunların önemli bir kısmında ad aktarmasının etkili olduğu görülmektedir. Makalemizin konusunu,
Eski ve Orta Türkçe dönemi metinlerindeki ad aktarmasına dayalı kıyafet
adları oluşturmaktadır. Çalışmamız kapsamında Eski ve Orta Türkçe dönemlerine ait, içlerinde edebî ve öğretici nitelikte yazılmış metinlerle sözlükler bulunan yirmi dört metin taranmış; tarama sonucunda 41 kıyafet adında ad aktarması olayının etkili olduğu; aktarmanın gerçekleşmesinde
kumaş-kıyafet, malzeme-ürün, nitelik-nesne, eylem-nesne, işlev-nesne ve
parça-bütün ilgilerinin etkili olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.
Eski Türkçe Orta Türkçe kıyafet adları metonimi ad aktarması
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Dil Çalışmaları |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 18 Ekim 2019 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 |