Öz
Toplumsal ilişkiler; bireyler, sosyal gruplar, birey ve sosyal gruplar
ile sosyal kurumlar arasındaki çok katmanlı, çok boyutlu ve çok düzeyli
karmaşık ilişkilerden ibarettir. Bu karışık ilişkiler sarmalında çeşitli
sebeplere bağlı olarak anlaşmazlıklar ve kavgaların ortaya çıkması
kaçınılmazdır. Bir Kazak atasözünde “Kavgasız toplum, düşmansız toprak
olmaz.” denmektedir. Kazak toplumunda “toprak kavgası”, “dul kavgası”,
“bedel kavgası”, “büyük baş hayvan kavgası”, “haysiyet kavgası” diye
bilinen kavgalar bu tür toplumsal anlaşmazlıklara bir örnektir. Kavgalar
iyi niyetli olmayan eylem, davranış ve sözlerle meydana gelen çekişmeler
olup, bu tür çekişmelerde “vicdan”, “utanç”, “şeref” ve “intikam” gibi
psiko-sosyal unsurlar önemli rol oynar. Birey ya da soysal gruplar şeref
ve haysiyetlerini korumaya büyük özen gösterirler. Şeref ve haysiyetleri
çiğnendiği vakit, çiğnenen şeref ve hasiyetinin geri alınması ya da onarılması için mücadele ederler. Buna bağlı ortaya çıkan kavgaların
çözümünde sosyal değerlerin, toplumun kabullerinin ve adaletin
gözetilmesi gerekmektedir. Bu tür anlaşmazlıklar adaletle çözülmediği
takdirde de toplumsal ayrışma ve çatışmalara neden olur, birlik beraberliği
zedeler. Toplumda görülen çeşitli anlaşmazlık, kavga ve çatışmaların
çözümünde modern yasaların yanı sıra halk hukuku dediğimiz toplumsal
değer ve yargı anlayışına dayanan töre, örf, âdet ve geleneklerin de etkin
işlevi vardır. Halk hukuku sosyal ilişkileri düzenleyen, toplumsal sorunları
çözen etkin bir mekanizma, geçmiş kuşakların tecrübe ve deneyimlerinin
bir sonucu olarak oluşturulan bir müessesedir. Geleneksel toplumlarda,
özellikle kırsal kesimlerde toplumsal anlaşmazlıkların çözümünde hâlâ
halk hukuku etkindir. Bu makalede Kazak toplumunda görülen toplumsal
kavga/çatışmalar ve bunların çözümünde halk hukukunun uygulanma
şekli ve süreci analiz edilecektir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Arǵynbaev, H. (1973). Qazaq halqyndaǵy semia men neke (tarihi - etnografïalyq sholý). Almaty.
- Levshin, A. I. (1996). Opisanie kirgiz-kazachikh ili kirgiz-kaisatskih ord i stepei / Pod obshchei redaksiei akademika M.K.Kozybaieva. - Almaty: Sanat.
- Nysanaly, A. (1992). Úsh paiǵambar /Qurast. Almaty: Dáýir. Óseruly, N. (1995). Jeti jarǵy. Almaty.
- Qaydar, Á. (2013). Qazaqtar ana tili áleminde. Etnolingvistikalyq sózdik. II tom. Qoǵam. – Almaty, «Sardar» baspa.
- Qazaqtyń etnografialyq kategorialar, uǵymdar men ataýlarynyń dástúrli júiesi. (2011). III tom. Almaty.
- Tórequlov, N. (1992) Tóle bi. Bilikteri, tolǵaýlary, tapqyrlyqtary, sheshendik sózderi, ósietteri. – Almaty: Dáýir.
Öz
Social relations consist of multi-layered, multi-dimensional and
multi-level complex relationships between individuals, social groups,
individuals and social groups and social institutions. In this complex spiral
of relationships, it is inevitable that conflicts and quarrels will arise for
various reasons. In a Kazakh proverb it says “No society without quarrels,
no land without enemies”. Quarrels known as “land quarrel”, “widow
quarrel”, “price quarrel”, “cattle quarrel”, “dignity quarrel” in Kazakh
society are examples of such social conflicts. Quarrels are conflicts that
occur with actions, behaviours and words that are not well-intentioned,
and psycho-social factors such as “conscience”, “shame”, “honour” and
“revenge” play an important role in such conflicts. Individuals or social
groups take great care to protect their honour and dignity, and when their
honour and dignity are violated, they struggle to restore or restore the
violated honour and dignity. Social values, society’s acceptance and
justice must be observed in the solution of the conflicts that arise in
connection with this. If such disagreements are not resolved with justice,
they cause social separation and conflicts, hence put harm on the unity
and solidarity. Customs, traditions and unwritten laws based on social
values and social judgment have an effective function in the resolution
of various disputes, quarrels and conflicts seen in the society. Folk law
is an effective mechanism that regulates social relations, solves social
problems, and is an institution created as a result of the experiences and
experiences of past generations. In traditional societies, especially in rural
areas, folk law is still effective in resolving social conflicts. In this article,
the social quarrels / conflicts in Kazakh society and the application and
processes of folk law in their solution will be analysed
Kaynakça
- Arǵynbaev, H. (1973). Qazaq halqyndaǵy semia men neke (tarihi - etnografïalyq sholý). Almaty.
- Levshin, A. I. (1996). Opisanie kirgiz-kazachikh ili kirgiz-kaisatskih ord i stepei / Pod obshchei redaksiei akademika M.K.Kozybaieva. - Almaty: Sanat.
- Nysanaly, A. (1992). Úsh paiǵambar /Qurast. Almaty: Dáýir. Óseruly, N. (1995). Jeti jarǵy. Almaty.
- Qaydar, Á. (2013). Qazaqtar ana tili áleminde. Etnolingvistikalyq sózdik. II tom. Qoǵam. – Almaty, «Sardar» baspa.
- Qazaqtyń etnografialyq kategorialar, uǵymdar men ataýlarynyń dástúrli júiesi. (2011). III tom. Almaty.
- Tórequlov, N. (1992) Tóle bi. Bilikteri, tolǵaýlary, tapqyrlyqtary, sheshendik sózderi, ósietteri. – Almaty: Dáýir.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk Halk Bilimi |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 19 Mart 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 |