ŞOR TÜRKÇESİNDE +LXg EKİ İLE YAPILMIŞ SIFATLAR

Yıl 2012, Sayı: 34, 101 - 108, 01.11.2012

A. V.  Yesipova (çevirenler: Dr. Reshide Adzhumerova A. V. Yesipova Dr. emine Atmaca) Reshide Adzhumerova

Öz

Şor Türkçesi, Altay dağının kuzeyi, Kondom ve Marassı ırmaklarının kıyılarında yaşayan Hakas ve Dağlı özerk bölgeleriyle sınırdaş olan Şor halkının dilidir. Türk dilinin lehçelerini sınıflandıran araştırmacılara göre Şor Türkçesi, Güney Sibirya koluna aittir. Bu Türkçe, Teleüt, Tuva ve Hakas Türkçeleriyle aynı grupta yer alır. Şor Türkçesi, bugün Türk lehçeleri içerisinde tarihi ve edebiyatı en az araştırılmış ve günümüzde kaybolma tehlikesi yaşayan Türk lehçelerinden biridir. Bu makalede, Şor Türkçesinde +LXg ekinin oluşturduğu kelime yapma örnekleri, ekin cümlede kazandığı anlam yükleri ve bu ek ile oluşturulmuş sıfatların kullanımı üzerinde durulmuştur. Makale, Şor Türkçesinin söz varlığını içeren bütün sözlükler, Şor-Rus-İngiliz söz varlığını kapsayan Şor Türkçesinin dijital metinleri, Şor Türkçesi ile ilgili gramer ve ders kitapları taranarak hazırlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Türk lehçeleri, Şor Türkçesi, sıfat, Şor Türkçesinde +LXg eki

Kaynakça

• Dırenkova, N. P. (1941), Grammatika Şorskogo Yazıka (Şor Türkçesi Grameri), Moskova Leningrad: AN SSSR.
• Ishakov, A. G. ve diğerleri (1961), Grammatika Tuvinskogo Yazıka, (Tuva Türkçesi Grameri) Fonetika i Morfologiya. (Ses Bilgisi ve Şekil Bilgisi), A. G. Ishakov, A. A. Palmbah, Moskova: Vostoçnaya literatura.
• GAYA (1969), Grammatika Altayskogo Yazıka (Altay Türkçesi Grameri), (Altay Misyonu üyeleri tarafından hazırlanmıştır), Kazan-Tataristan: Üniversite Yayınevi.
• Melçuk, İ. A. (1997), Kurs Obşey Morfologii (Genel Şekil Bilgisi) 1. Cilt: Fransızcadan çeviri Moskova, Viyana: “Yazıki russkoy kulturı”. Venskiy slavistiçeskiy almanah, Progress Yayınevi.
• Rassadin, V. I. (1978), Morfologiya Tofalarskogo Yazıka v Sravnitelnom Osveşenii (Tofa Türkçesinin Karşılaştırmalı Grameri), Moskova: Nauka.
• SIGTYA (1988), Sravnitelno-İstoriçeskaya Grammatika Tyurkskih yazıkov, Morfologiya (Türk Lehçeleri Tarihi Karşılaştırmalı Grameri, Morfoloji). (E. R. Tenişev’in rehberliğinde) – Moskova, Nauka.
• Ubryatova, Ye. I. (1950), Issledovaniya po Sintaksisu Yakutskogo Yazıka (Yakut Türkçesinin Söz Dizimi Araştırmaları), Moskova, Leningrad.
• Yesipova, A. V. (1998), Osnovnoy Variant i Shematiçeskoye Predstavleniye Slovoobrazovatelnogo Affiksa (na Materiale Şorskogo Yazıka) (Kelime Yapma Ekinin Temel Varyantı ve Semantik Görünüşü (Şor Türkçesi Malzemeleri Üzerine) //Şorskaya filologiya i sravnitelno-sopostavitelnıye issledovaniya: Sbornik nauçnıh statey, Novosibirsk, s. 76-89.
• Zakiyev, M. Z. ve diğerleri, (1993), Tatarskaya Grammatika (Tatar Türkçesi Grameri), 1. Cilt. – Kazan- Tataristan: Tatarskoye izdatelstvo. Taranan Kaynaklar
• Amzorov, M. P., Şentsova I.V., (1991), Russko-Şorskiy Razgovornik, Kazak-Şor Erbekteri, (Rusça-Şor Türkçesi Konuşma Kılavuzu), Novokuznetsk.
• Amzorov, M. P. (1991), Şor Tilinin Grammatikazı (Şor Türkçesi Grameri), Novokuznetsk.
• Dırenkova, N. P. (1941), Grammatika Şorskogo Yazıka (Şor Türkçesi Grameri), Leningrad, Moskova: AN SSSR.
• Elektronnıy korpus şorskih tekstov sozdan pri podderjke RFFI i NNIO (Şor Türkçesinin dijital metinleri) (Nemetskoye nauçno-issledovatelskoye obşestvo), proje No 00-06-04005 NNIO-a.
• Kurpeşko-Tannagaşeva, N. N., Aponkin F. Ya. (1993), Şor-Kazak Pazok Kazak-Şor Urgedik Söstük (Şor Türkçesi-Rusça ve Rusça-Şor Türkçesi Sözlük), Kemerovskoye Yayınevi.
• Kurpeşko-Tannagaşeva, N. N., Akalın Ş. H. (1995), Şor Türkçesi Sözlüğü, Türkoloji Araştırmaları, Adana.
• Radlov, V.V. (1893-1905), Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy (Türk Lehçeleri Sözlüğü), Petersburg
• Sudoçakov, M. L., Çuljanov G. D., Kostoçakov G. V. (1992), Şorsko-Russkiy Slovar, (Şor Türkçesi-Rusça Sözlük), Novokuznetsk
• Verbitskiy, V. I. (1884), Slovar Altayskogo i Aladagskogonareçiy Tyurkskogo Yazıka, (Türkçenin Altay ve Aladağ Lehçeleri Sözlüğü), Kazan-Tataristan. Kısaltmalar Arb. :Arbaçkova, L. N. ŞG: Dırenkova, N. P. (1941), Grammatika Şorskogo Yazıka (Şor Türkçesinin Grameri),
• Moskova-Leningrad: AN SSSR.