TÜRKMEN TÜRKÇESİNDEKİ ARAPÇA ALINTI KELİMELERDE GÖRÜLEN ÜNLÜ UZAMA VE KISALMALARI

Yıl 2006, Sayı: 21, 119 - 128, 01.10.2006

Yakup Sarıkaya

Öz

Türkmen Türkçesi Güneybatı (Oğuz) grubu Türk lehçelerinin tek başına doğu kolunu temsil etmektedir. Bu lehçenin kelime hazinesinde Arap, Fars, Rus ve Moğol kaynaklı kelimeler bulunmaktadır. Türkmen Türkçesi tarihî süreç içinde Arapça ve Farsçadan aldığı kelimeleri kendi ses özelliklerine uygun hâle getirmiştir. Bu yüzden alıntı kelimelerde aslına göre bazı ses değişmeleri, ses düşmeleri ve ses olayları meydana gelmiştir. Biz bu makalemizde Türkmen Türkçesindeki Arapça alıntı kelimelerde görülen ünlü uzama ve kısalmalarını inceledik. Bu lehçedeki Arapça kökenli sözcüklerin çoğundaki ünlü uzama ve kısalmasının, kelimelerin yazı dili vasıtasıyla dile geçişi sırasında yapılan bir tercihten kaynaklandığı sanılmaktadır. Yani ünlü uzama ve kısalmaları çoğu zaman imladan kaynaklanmaktadır

Anahtar Kelimeler

Türkmen Türkçesi, alıntı kelime, Arapça kökenli sözcük, ünlü uzaması, ünlü kısalması

Kaynakça

• ALTIKULAÇ, Tayyar-Demirhan ÜNLÜ-Şevki ÖZKAN (1987), Kur’an Oku- maya Giriş, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• BASKAKOV, N. A. vd. (1968), Türkmençe-Rusça Sözlük, Türkmenistan SSR Ilımlar Akademiyası, Mağtımğulı Adındakı Dil ve Edebiyat İnstitutı, Moskva: Sovetskaya İnstitutı Neşiryatı.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (1997), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 17. Bas- kı, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• ERCİLASUN, Ahmet B. vd. (1991), Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü-I (Kılavuz Kitap), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• HAMZAYEV, M. Ya vd. (1962), Türkmen Diliniñ Sözlüği, Aşğabat: Türmenistan SSR Ilımlar Akademiyasınıñ Neşiryatı.
• İŞLER, Emrullah (1997), “Ülkemizde Arapçanın Telaffuzunda Yapılan Yanlışlar ve Kur’an Ayetlerinde Meydana Getirdiği Anlam Kaymaları (I)”, Gazi Üniversi- tesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 17, Sayı 1, s. 5-18.
• KARA, Mehmet (1998), Türkmen Türkçesi ve Türkmen Edebiyatı Üzerine Araş- tırmalar, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ______________ (2004), Ayrı Düşmüş Kelimeler, Ankara: Çağlar Yayınları.
• KORKMAZ, Zeynep (2003), Tükiye Türkçesinin Grameri (Şekil Bilgisi), Anka- ra: TDK Yayınları.
• MEREDOV, A - S. AHALLI (1988), Türkmen Klassıkı Edebiyatınıñ Sözlüği, Aş- ğabat: Türkmenistan Neşiryatı.
• SARIKAYA, Yakup (1999), Türkmen Türkçesinde Arapça Kelimeler (Ses Bilgisi- Anlam Bilgisi-Sözlük), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ba- sılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• TEKİN, T. vd. (1995), Türkmence-Türçe Sözlük, Türk Dilleri Araştırmaları Dizi- si, 18, Ankara: Simurg Yayınları.
• TOPARLI, Recep (1996), “Türkçemizdeki Galat Sözler”, Türk Dili-Terim Özel Sayısı, 540: 607-618.
• ZÜLFİKAR, Hamza (1995), “Doğu Kökenli Kelimelerin Son Hecelerindeki Uzun Ünlülerin Kısalması”, Türk Dili, 521: 435-448.
• _________________ (1996), “Doğu Kökenli Kelimelerin İlk Hecesindeki Ün- lülerin Kısalması”, Türk Dili, 532: 1083-1094.