Gönül Coğrafyamızın Özge Sesi: Kazak Türk Halk Şairi Kenen Azerbayev ve Şiiri

Yıl 2013, Sayı: 35, 39 - 57, 01.03.2013

Salim Durukoğlu

Öz

As one of the most known and loved poets of his country, Kenen Azerbayev is a distinctive voice of Kazakh Turkish Folk Literature and with his powerful words as his breath and saz (a long-necked stringed instrument of the lute family) is a contemporary performer of an ancient and common literature which spreads from the Kazakh land to the other Turkish lands. Azerbayev lived between the years 1884-1976, and the town where he was born has been named after him and a museum named after him has been opened in the same town. Although the poems and songs he played with his dombıra (an ancient Turkish music instrument) established him as a distinctive poet among world musicians and in his own culture, there are not any academic publications introducing him in our country.The aim of this study is to present this free and strong voice of our spiritual world, who is almost never mentioned in the publications and articles on Turks and Contemporary Turkish Literatures and thereby we aim to meet this deficit and give priority to this literary figure who might be the subject of graduate studies in the future. In addition to this, we believe this study will help the Turkish peoples overcome the artificial defamiliarization and narrow the gap among them which has emerged in the historical process

Anahtar Kelimeler

-

Gönül Coğrafyamızın Özge Sesi: Kazak Türk Halk Şairi Kenen Azerbayev ve Şiiri

Öz

Ülkesinin tanınan ve sevilen ozanlarından Kenen Azerbayev, Kazak Türk halk edebiyatının özge bir sesi ve güçlü nefesi olarak sözü ve sazı ile Kazak yurdundan tüm Türk yurtlarına doğru genişleyen ortak ve kadim edebiyatın çağdaş yorumcusudur. 1884-1976 yılları arasında yaşayan, adı bugün doğduğu kasabaya verilen, 1981 yılında yine doğduğu ilçede adına bir müze açılan Azerbayev, dombıra eşliğinde söylediği şiir, şarkı ve türküleri ile hem Türk kültürü ve edebiyatçıları arasında hem de dünya müzik sanatçıları ve kültürü arasında kendine bir yer açmış olmasına rağmen, ülkemizde şairimizi tanıtan herhangi bir akademik yayın bulunmamaktadır. Türklerden ve çağdaş Türk edebiyatlarından bahseden kaynaklarda ve makalelerde neredeyse adı geçmeyen, gönül coğrafyamızın bu gür ve özgür sesini; hayatı, edebî kişiliği ve şiirlerinden örneklerle tanıtmayı amaçlayan yazımız, söz konusu açığı kapatmayı, ilerde lisansüstü çalışmalara konu olabilecek bu edebî kişiliği yakın plana almayı önemsemekte ve öncelemektedir. Ayrıca yazının; tarihsel süreçte, Türk boyları arasında açığa çıkan ya da yapay bir biçimde yaratılan yabancılaşmayı ortadan kaldırmaya, mesafeyi de azaltmaya yardımcı olacağı düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Ahmetov, Prof. Dr. Zeki (1996), “Jambıl’ın Şiirdeki Ustalığı”, (Kazak Türkçesinden Aktaran: Mine Baykal-Banu Mukayeva), Bilig, Sayı 2/Yaz “1996
• Azerbayev, Kenen (1974), Alatav Şını/Aladağ Zirvesi (Şiirler, Destanlar, Atışmalar), Almatı, Yazıcı Yayınları.
• Azerbayev, Kenen (2001), Anızdar Sırı/Efsanelerin Sırrı, Astana, Elorda Yayınları.
• Buran, Ahmet-Alkaya, Ercan (1999), Çağdaş Türk Lehçeleri, Elazığ, Türkiye ve Türk Dünyası İktisadi ve Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayınları.
• Buran, Prof. Dr. Ahmet (2010), Kurşunlanan Türkoloji, Ankara, Akçağ Yayınları.
• CD (2011). Alatavdın Akıyıgı–Derekti Film, (Aladağın Zirvesi–Belgesel Film). Almatı, Halıkaralık “Türki Alemi” Telestudıyası, (Uluslararası “Türk Dünyası” Telestüdyosu).
• Culdızdar Otbası (Yıldızlar Ailesi) (2009), No.: 19, (Sayı 19).
• Culdızdar Otbası (Yıldızlar Ailesi) (2012), Anız Adam (Efsane Adam) Kenen Azerbayev Özel Sayısı, No.: 4, (Sayı 40).
• Çınar, Dr. Ali Abbas (1996), “Kazak Halk Şairi Cambıl Cabaev ve Sanat Dünyası”, bilig, Sayı 2/ Yaz 1996.
• Dosjan, Dükenbay (1997), “Muhtar Avezov Davası–Zindanlardaki Adam”, Kazak Türkçesinden Aktaran Günhan KAYHAN, bilig, Sayı 5, Bahar 1997.
• Ercilasun, Prof. Dr. Ahmet B. (1993), Örneklerle Bugünkü Türk Alfabeleri, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gülensoy, Prof. Dr. Tuncer (2005), Türkçe El Kitabı, Ankara, Akçağ Yayınları.
• Güzel, Hasan Celal vd. (2002), Türkler Ansiklopedisi, 1-21 Ciltler, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları.
• Kayhan, Himmet (1997), “bilig’den”, bilig, Sayı 5, Bahar 1997.
• Koç, Kenan vd. (2003), Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlüğü, Ankara, Akçağ Yayınları.
• Koç, Kenan vd. (2007), Kazak Edebiyatı I-II, İstanbul, IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Kolcu, Ali İhsan (2008), Edebiyat Kuramları, 1. Basım, Ankara, Salkımsöğüt Yayınevi.
• Kolcu, Prof. Dr. Ali İhsan (2010), Çağdaş Türk Dünyası Edebiyatı, Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
• Mirzahmetulı, Mekemtaş vd. (2004), Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi Kazak Edebiyatı II. Cilt 28, Ankara, T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Montanay, Elmira (2013), (Kaynak Kişi) 1991 Kazakistan, Almatı, Kenen Azerbayev Köyü doğumlu, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Öğretmenliği Bölümü 4. sınıf öğrencisi, Görüşme Tarihleri: 15.10.2011-15.05.2014.
• Öztekin, Prof. Dr. Nezahat (2007), “Mukayeseli Edebiyat-Araştırma Tarihi ve Yöntem-”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/4 Fall 2007.
• Parlatır, Prof. Dr. İsmail (2009), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara, Yargı Yayınevi.
• Soljenitsin, Aleksander (1974), Gulag Takım Adaları, Cilt 1-2, Çev.: Selim Taygan, Yayın Yeri Yok: Nebioğlu Yayınevi.
• Urakova, Lazzat (2008), “Kazak Halk Edebiyatında Aytıs Geleneği ve Bu Gelenek İçerisinde Jambıl’ın Yeri”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı, Ankara.
• Yardımcı, Mehmet (1993), Halkbilim ve Edebiyat Yazıları, Malatya, Açıksöz Yayınları.
• http://musicheritage.nlrk.kz/index.php/en/page/show/283, Son Erişim Tarihi: 07.11.2013.
• http://www.wnsstamps.ch/en/stamps/KZ011.09, Son Erişim Tarihi: 07.11.2013.
• http://yayinlar.yesevi.edu.tr/index.php?menu_id=75, Son Erişim Tarihi: 07.11.2013.
• http://www.tdk.gov.tr/, Son Erişim Tarihi: 15.05.2014.