Folklor-Edebiyat İlişkileri Bağlamında Abdullah Tukay’ın “Şüreli” ve Mihail Fedorov’un “Arşuri” Manzumeleri

Yıl 2011, Sayı: 32, 41 - 54, 01.03.2011

Bülent Bayram

Öz

Anahtar Kelimeler

-

FOLKLOR-EDEBİYAT İLİŞKİLERİ BAĞLAMINDA ABDULLAH TUKAY’IN ŞÜRELİ VE MİHAİL FEDOROV’UN ARŞURİ MANZUMELERİ

Öz

İdil-Ural bölgesinde yaşayan Çuvaş ve Tatar Türklerinin folklor konusundaki bazı ortak değerleri onların edebiyatlarına da yansımıştır. Modern Tatar edebiyatının kurucularından Abdullah Tukay’ın meşhur manzumesi Şüreli ve yine modern Çuvaş edebiyatının ilk şairlerinden Mihail Fedorov’un Arşuri manzumeleri, folklordaki anılan ortak değerlerden birisi olan orman ruhuna ilişkin halk anlatmalarının modern edebiyattaki yansımalarıdır. Her iki Türk boyu arasında Şüreli ve Arşuri hakkındaki anlatmalar paralellikler göstermektedir. Gerçekte her ikisi de aynı mitolojik varlıktır. Modern edebiyata yansımalarında ise şairlerin yetenekleri ve edebiyat gelenekleri halk anlatılarının modern şiirde farklı şekilde yansımalarına yol açmıştır. Bu anlamda her iki Türk boyundaki konu ile ilgili halk anlatıları ve inançları ile bunların modern edebiyatta işlenişleri ele alınmıştır. Aynı zamanda bu şiirlerin halk içinde uyandırdığı etki de tespit edilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Tatar folkloru, Çuvaş folkloru, orman ruhu, Şüreli, Arşuri, Abdullah Tukay, Mihail Fedorov

Kaynakça

• Arat, Reşit Rahmeti (1964), “Abdullah Tukay”, Türk Kültürü, S. 19, Ankara, s. 76-81.
• Arık, Durmuş (2005), Hıristiyanlaştırılan Türkler (Çuvaşlar), Ankara, Aziz Andaç Yay.
• Aşmarin, N.İ. (1928), Çĭvaş Sĭmahisen Kineki, (Çuvaş Kelimelerinin Kitabı-Çuvaş Sözlüğü), C. 1, Kazan, 309.
• Aşmarin, N.İ. (1928), Çĭvaş Sĭmahsen Kinegi-Slovar Çuvaşskogo Yazıka, C. 1, Kazan.
• Atnur, Gülhan (2009), “Abdullah Tukay’ın Şiirlerinde Efsane ve Masal Unsurları”, Bilig, s. 51, Ankara, s. 1-12.
• Atnur, Gülhan (2007), “Tatar Halk Anlatılarında Şüreli Tipi”, Millî Folklor, S. 73, Ankara, s. 26-30.
• Bayram, Bülent (2011) “Konstantin İvanov’un ‘Narspi’ Manzumesinde Geleneksel Çuvaş İnançları”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C. 8, S. 2, s. 63-84.
• Bayram, Bülent (2010), Çuvaş Türklerinin Kahramanlık Anlatmaları (Alplar), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara.
• Benzing, Johannes (1947), “The Forest-Demon A Tatar Poem of Gabdulla Tugaj” Bulletein of the School of Oriental and African Studies, S. 12, University of London, London, s. 73-85.
• Ceylan, Emine (1997), Modern Çuvaş Şiirinin Doğuşu: İvanov ve Tukay, Çağdaş Türk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış Nevin Önberk Armağanı, Ankara, s. 83-92.
• Galimjan, Gıylmanov (1996), Tatar Mifları İyeler, İşanular, Irımnar, Fallar, İm- Tomnar, Sınamışlar, Yolalar, Tatarstan Kitap Neşriyatı, Kazan.
• Kanyukov, V. Y. (1971), Оt Fоlklоrа K Pismеnnоsti, (Folklordan Yazıya), Çeboksarı.
• Kratkaya Çuvaşskaya Entsiklopediya, (Kısa Çuvaş Ansiklopedisi), ÇKİ, Çeboksarı 2001.
• Magnitskiy, V. (1881), Materialı k Obyasneniyu Staroy Çuvaşskoy Verı, (Eski Çuvaş Dinî İnanışlarının Açıklanması İçin Malzemeler), Kazan.
• Mészáros, Gyula (1909), A Csuvas Ösvallas Emlekei, (Eski Çuvaş Dininin Hatıraları), I. Kötet, Budapest.
• Öner, Mustafa (1991), “Abdullah Tukay’ın Bir Şiiri: Şüreli”, Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yay., S.VI, İzmir, s. 193-239.
• Özkan, Fatma (1992), “Abdullah Tukay’ın Halk Edebiyatı İle İlgili Görüşleri”, Millî Folklor, C. 2, S. 16, Kış, Ankara, s. 30-31.
• Özkan, Fatma (1994), Abdullah Tukay’ın Şiirleri İnceleme-Metin-Aktarma, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara.
• Rodionov, Vitaliy (2006), Çıvaş Literaturi XVIII-XIX mrsem, Çıvaş Knegi İzdatelstvi, Şupaşkar.
• Salmin, A. K. (2007), Sistema Religii Çuvaşey, Nauka, Sankt-Peterburg.
• Sidorova, E. S. (2004), Çĭvaş Halĭh Pultarulĭh. Mifsem, Legendısem, Halapsem, Çeboksarı.
• Sirotkin, M. (1967), Oçerki Dorevolyutsionnıy Çuvaşskoy Literaturı, ÇKİ, Çeboksarı.
• Skazki i Predaniya Çuvaş. Çĭvaş Hallapsem, Simbirsk 1908.
• Tatar Mifları: İyeler, Işanular, Irımnar, Fallar, İm-Tomnar, Sınamışlar, Yolalar, C. 1, Tatarstan Kitap Neşriyatı, Kazan 1996.
• Taymas, Abdullah Battal (1963), “Kazanlı Şair Abdullah Tukay Üzerine”, Türk Kültürü, S. 9, Ankara, s. 40-47.
• Temir, Ahmet (2001), “Edebiyat Tarihçisi Abdurrahman Sadi’ye Göre Tatar Şairi Abdullah Tukay”, Kök Araştırmalar III, Ankara, s. 137-144.
• Yıldırım, Dursun (1998), “Çuvaşlı Şâir İvanov ve ‘Narspi’si”, Türk Bitiği, Akçağ Yay., s. 259-263.
• Yıldırım, Dursun (1982), “Çuvaşlı Şâir İvanov ve ‘Narspi’si”, Türk Kültürü, XIX, S. 220, s. 331-335.
• Yılmaz, Emine (2006), Narspi Çuvaşça Bir Aşk Öyküsü, TDK Yay., Ankara.
• Yılmaz, Metin-Yuhma Mişşi (2003), Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi- Çuvaş Edebiyatı, C. 26, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
• Zahemszky, László (1968), “Folklore in Early Chuvash Poetry”, (İlk Dönem Çuvaş Şiirinde Folklor), Neohelicon-Acta Comporationis Litterarum Universarum, 6/1: 269-191.
• Zülfikar, Hamza (1967), “Abdullah Tukay”, Türk Kültürü VI, S. 66, Ankara, s. 374- 385.