ТҮРКІ МИФОЛОГИЯСЫ: ТИПОЛОГИЯЛЫҚ СИПАТЫ, ОРТАҚ МОТИВТЕР ЖӘНЕ КЕЙІПКЕРЛЕР

Yıl 2017, Sayı: 43, 25 - 43, 31.05.2017

Zhanat Aimukhambet

Öz

Bu makalede Türk mitolojisinin özelliklerinden ve doğasından söz edilecek, Türk
dünya anlayışının ana kaynağı olan mitlerin dünya halklarının efsaneleriyle benzerliği
ve bilgi açısından farklılıkları karşılaştırılacaktır. Türk mitolojisindeki doğa ve
insanın, gökyüzü ile ilişkisi hakkında eski kavramlar sistemi makalede ele alınmıştır.
Ayrıca, ölü ruhların göçebe halkların manevi dünyasındaki önemi ünlü bilim adamlarının
görüşlerine dayanarak anlatılmıştır. Eski Türk mitolojisinin kültürel tanımdaki
rolü de makalede ele alınmıştır.
Bununla birlikte, insanların dünya algısı bakımından Türk ve Kelt mitolojisindeki
benzerlikler incelenecektir. Giperboreilikler olarak tanınan söz konusu halkların
“varvarlar” olarak tarihte yer alıp bütün kıtadaki kültürün yaratıcıları oldukları
aşikârdır. Birçok Avrupa halkının kültürel tarihinde yeri olan Keltler ile Türklük maneviyatının
arasındaki ilişkinin tarihin çok derinliklerinden başladığı bellidir. Türk
mitolojisinin dünya mitolojisiyle olan benzerliği, yakınlığı, özellikle Kelt mitleriyle
benzerliği, söz konusu halkların kültürel olarak yakınlığını bildirmektedir. Karşılaştırmalı metod sayesinde incelemeler yapılmış ve sonuçları verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk mitolojisi, ruh kültü, bahşı

Kaynakça

• АБЫЛҚАСЫМОВ, Болат (1994), Қазақтың көне наным-сенімдеріне қатысты ғұрыптық фольклоры. Алматы: Атамұра-Қазақстан.
• Аваллон // http://seanconneryfan.ru/str2/statia71-6.html (қаралған уақыты: 17.02.2016) Әлем халықтарының ертегілері (2005), Алматы: «Балауса».
• БАРТОЛЬД, Василий (2007), Турецкий эпос и Кавказ // Книга моего деда Коркута. СПб: Наука.
• БИЧУРИН, Никита (1977), Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древние времена. М – Л.
• ГУМИЛЕВ, Лев (1994), Көне түріктер. Алматы: Білім.
• ДОСМҰХАМЕДОВ, Халел (1991), Аламан. – Алматы: Ана тілі.
• Елисейская поля // http://myfhology.info/myth-plases/eliseysk-pol.html (қаралған уақыты: 18.02.2016)
• ЖҰРТБАЙ, Тұрсын (2014), Мәңгілік аңсар. Алматы: «Орхон» баспа үйі.
• Қазақстан тарихы (1996). Т.1. Алматы: «Атамұра».
• ҚАСҚАБАСОВ, Сейіт (2002), Жаназық. Астана: Аударма.
• ҚОҢДЫБАЙ, Серікбол (2003). Гиперборея: түс көрген заман шежіресі. Алматы: «Үш қиян» баспасы.
• ҚОҢДЫБАЙ, Серікбол (2004), Арғықазақ мифологиясы. Үшінші кітап. Алматы: Дайк- Пресс.
• ЛЕРУ, Франсуаза (2000), Пер. с франц. Цветковой С.О. СПб.: Евразия.
• МЕЛЕТИНСКИЙ, Елеаза́р (1986), Введение в историческую поэтику эпоса и романа. М.: Наука.
• РОЛЛЕСТОН, Томмас (2004), Мифы, легенды и предания кельтов / Пер. с англ. Е.В.Глушко. Москва: Центрполиграф.
• САДОВСКАЯ, Ирина (2006), Мифология. М.: ИКЦ «МарТ», Ростов н/Д: Издательский центр «МарТ».
• САЙР, Джеймс. Парад миров. /http://www.reformed.org.ua/ 2/733/ 2/Sire)
• УӘЛИХАНОВ, Шоқан (2010a) Көптомдық шығармалар жинағы 1-том. Алматы: «Толағай групп».
• УӘЛИХАНОВ, Шоқан (2010b). Көптомдық шығармалар жинағы 4-том. - Алматы: «Толағай групп».
• ШИРОКОВА, Надежда (2005), Мифы кельтских народов. Москва АСТ, Астрель, Транзиткнига.
• ЫБЫРАЕВ,Шәкір(1999),Қорқытжәнешаманизм.Кітапта:Қорқытата.Энциклопедиялық жинақ. Алматы: Қазақ энциклопедиясы.
• ЮНГ, Карл (2013), Структура психики и архетипы. М.: Академический проект.