BORÇALI EDEBÎ MUHİTİ ÜZERİNE

Yıl 2017, Sayı: 43, 45 - 54, 31.05.2017

Semra Alyılmaz

Öz

Gürcistan’ın Borçalı Bölgesi, tarihte Türklerin (Bun Türklerinin, Hunların, Bulgarların,
Hazarların, Peçeneklerin, Kıpçakların, Karapapakların/Terekemelerin) bir
biri ardınca kesintisiz olarak yaşadıkları yerleşim yerlerinin başında gelmektedir.
Karapapaklar/Terekemeler, genelde Borçalı olarak adlandırılan bölgede (Borçalı’da
Karayazı’da, Başgeçit’te, Karaçöp’te…) pek çok sanat ve mimarlık eseriyle
birlikte kendi yaşayış ve inanışlarını yansıtan sözlü ve yazılı edebî eserler de vücuda
getirmişlerdir.
Gürcistan’daki Türklere/Borçalı Karapapaklarına ait zengin folklor ve edebiyat
ürünleri Sovyetler Birliği zamanında gerekli ilgiyi görmemiş; çoğunlukla (oldukça da
yetersiz bir şekilde) Azerbaycan ve Gürcistan edebî faaliyetleri içinde değerlendirilmiştir.
Bu makalede Karapapak Türklerinin (Borçalı) edebî muhiti hakkında ana çizgilerle
bilgi verilmekte ve bu vesileyle Gürcistan’da yaşayan Türklerin varlığına ve
edebî faaliyetlerine dikkat çekilmek istenmektedir

Anahtar Kelimeler

Gürcistan, Karapapak Türkleri, Borçalı, Borçalı edebî muhiti

Kaynakça

• AĞACANGIZI, G. (2006), Gürcüstan Metbuatında Azerbaycan Edebiyyatı Meseleleri, Bakü.
• AHUNDOV, E., FERZELİYEV, T. ve ABBASOV, İ. (1985,1986), Azerbaycan Âşıkları ve El Şairleri I-II, İstanbul, Yay. Haz.: S. SAKAOĞLU, A. B. ALPTEKİN ve E. ŞİMŞEK.
• ALASANİA, G. (2013), Gürcüler ve İslam Öncesi Türkler, Trabzon, Çev.: N. KAÇARAVA, Ed.: K. ÜÇÜNCÜ ve E. ALTINKAYNAK.
• ALYILMAZ, C. (1997), “Borçalılı Şair Vilayet Rüstemzade”, Kardaş Edebiyatlar Dergisi, 41, 8-11. ALYILMAZ, C. (2009), “Valeh Hacılar’ın Türklük Bilimine Katkıları ve Yeni Kitabı: Heste Hasan”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, C 6, S 23, 117-127. (www.karam.org.tr)
• ALYILMAZ, C. (2012), “Gürcistan’daki Türkler ve Türk Eserleri”, Türk Dünyası Mimarlık ve Şehircilik Abideleri, Ankara, 292-355; Ed.: İ. DEMİRCİ ve İ. TERZİOĞLU.
• ALYILMAZ, C. (2012), “Kafkas Halkları Folklor, Dil ve Kültür Sempozyumu’nun Ardından”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1/2, 129-152. (http://www.tekedergisi.com)
• ALYILMAZ, C. (2016), “Gobu”stan’ın Gizemi (‘Kıpçaklar’a Giden Yol), Ankara.
• ALYILMAZ, S. (2002), Eğitimci, Şair Valeh Hacılar’ın Şiirleri (Giriş-İnceleme-Metin), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
• ALYILMAZ, S. (2002), “Borçalı (Gürcistan) Karapapaklarının (Terekemelerinin) Tarihine Dair”, Yeni Türkiye, 43, 288-291.
• ALYILMAZ, S. (2003), Borçalılı Bilim Adamı, Eğitimci, Şair Valeh Hacılar Hayatı-Sanatı- Şiirleri, Ankara.
• ALYILMAZ, S. (2003), Borçalı Mifik Tefekküründen Poetik Gerçekliye, Tiflis.
• ALYILMAZ, S. (2010), “Valeh Hacılar’ın Ardından”, Kardeş Kalemler, 38, 86-89.
• ALYILMAZ, S. (2010), “Gürcistan Türklerinin Yeniden Yükselen Sesi: Varlık Gazetesi”, Karadeniz Araştırmaları, 25, 115-124.
• ALYILMAZ S. ve ALYILMAZ, C. (2012), Ord. Prof. Dr. Valeh Hacılar’ın Ardından, Ankara.
• AHUNDZADE, M. F. (1988), Komediler (Temsilât), İzmir, Yay. Haz.: Y. AKPINAR.
• AKPINAR, Y. (1994), Azeri Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul.
• CELÂL, M. ve HÜSEYNOV, F. (2000), Örneklerle XX. Asır Azerbaycan Edebiyatı, İstanbul, Yay. Haz.: K. YAVUZ ve E. ÜLGEN.
• ÇOBANLI, M. (1996), Ağır Elli Borçalı Dedem Gorgud Keçen Yerdi Bu Yerler, Erzurum, Yay. Haz.: C. ALYILMAZ.
• GASIMLI, M. (1996), Âşık Seneti, Bakü.
• GOCAYEVA MEMMEDOVA, G. (2002), Gürcistan Azerbaycanlılarının Tehsili Tarihi, Tiflis.
• GÜNEŞ, B. (2012), “Ord. Prof. Dr. Valeh Hacılar’ın Ardından”, Uluslararası Türkçe Edebiyat, Kültür Eğitim Dergisi), 1/2, 153-156. (http://www.tekedergisi.com/)
• GÜNEŞ, B. (2013), Borçalı (Gürcistan) Karapapak/Terekeme Ağzı (İnceleme-MetinlerSözlük), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Trabzon, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• HACILAR, V. (1991), Folklorumuzun Üfügleri, Bakü.
• HACILAR, V. (1992), Azerbaycan Folkloru En’eneleri, Tiflis.
• HACILAR, V. (1996), Azerbaycan Folkloru Antologiyası II: Borçalı Folkloru, Bakü.
• HACILAR, V. (1999), Kendim Lecbeddindi, Özüm İbrahim, Tiflis.
• HACILAR, V. (2007), Türk Dilli Gürcü, Yunan, Aysoru Âşık-Şairleri, Bakü
• HACILAR, V. (2009), Hasta Hasan, Tiflis.
• HACILAR, V. (2011), Azerbaycan Folkloru Antologiyası: Borçalı-Karapapak Folkloru, Bakü.
• HACIYEV, A. (1984), Tiflis Azerbaycan Teatrı, Bakü.
• HACIYEV, A. (1980), Tiflis Edebî Mühiti, Bakü.
• HEKİMOV, M. İ. (1999), Azerbaycan Âşıg Şe’r Şekilleri ve Kaynakları, Bakü.
• HÜMMET, R. vd. (2007), Edebî Gürcüstan Poeziya, Nesr, Araşdırma, Tercüme, Anım, Tiflis.
• HÜMMET, R. ve EBDÜLREHMANLI N. (2013), Edebî Gürcüstan (Son 350 İlin Edebî Antologiyası), Tiflis.
• İSABALIGIZI, T. (1999), Borçalı Âşıg Mühiti, Bakü.
• KAMALOĞLU, M., DERVİŞ, O. ve KARAPAPAK, Ş. (2005), Borçalı Aşıgları, Tiflis.
• KARAPAPAK, Ş. M. (2000), Borçalı Edebi Mühiti (1920. İli Geder), Bakü.
• KARAPAPAK, Ş. M. (2003), Azerbaycan Edebiyatının Borçalı Golu (1920. İli Geder), Bakü.
• KARAPAPAK, Ş. M. (2004), Borçalı-Ahıska-Kars Ortak Edebî Arealı, Tiflis.
• KIRZIOĞLU, M. F. (1972), Dede Korkut Oğuznâmeleri Işığında Karapapaklar, Borçalı- Kazak Uruğu’nun Kür-Aras Boylarındaki 1800 Yılına Bir Bakış-Tarih, Etnoloji ve Dil Araştırmaları, Erzurum.
• KIRZIOĞLU, M. Fahrettin (1976), Osmanlıların Kafkas Ellerini Fethi (1451-1590), Ankara.
• KIRZIOĞLU, M. F. (1992), Yukarı-Kür ve Çoruk Boyları’nda Kıpçaklar, Ankara, 1992.
• KIRZIOĞLU, M. F. (1995), “Hazarlar’ın Borçalı ve Kazak Boylarından Oluşan Karapapaklarda Çağımızda İnsan-Heykelli Kabirtaşı Yapma Geleneği”, Türk Kültürü Araştırmaları (Prof. Dr. Oktay Aslanapa Armağanı), Ankara, 229-254.
• MEDEDOĞLU, M. (1994), Çağdaş Borçalı Edebî Mektebi, Bakü.
• MERT, O. (2004), “Gürcistan (Borçalı) Karapapaklarının/Terekemelerinin Eğitim Tarihine Dair”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 24, 233-251.
• MİŞİYEV, A. (1987), Azerbaycan Yazıçıları ve Tiflis Edebî-İctimaî Mühiti (1820-1905), Tiflis.
• RÜSTEMZADE, V., HACILAR, V. ve BİNNET, E. (1981), Bir Sinede İki Ürek, Tiflis.
• SARVAN, M. (1998), Ulu Borçalı, Bakü.
• SARVAN, M. (2001), Borçalı Âlimleri, Bakü.
• ŞAMIOĞLU, Ş. (2002), Borçalı’da Edebiyat ve Edebî-Medenî Hayat, Bakü.
• ŞAMIOĞLU, Ş. (2009), “Qızıl Dövr”den Sonrakı Edebiyat, Bakü.
• TÜRKMEN, F. (1992), Türk Halk Edebiyatının Ermeni Kültürüne Tesiri, İzmir.
• VALEHOĞLU, F. (2007), “Gürcüstan GarapapaglarınınTarihine Gısa Bahış”, Edebî Gürcüstan, Tiflis, 370-384.
• YENİARAS, O. (1994), Karapapak ve Terekemelerin Siyasi ve Kültürel Tarihine Giriş, İstanbul.
• YILMAZ, S. (2007), Türkiye’de ve Kafkasya’da Yaşayan Karapapak (Terekeme) Türkleri Tarihi ve Kültürü, Ankara.
• ZEYREK, Y (1999), Gürcistan, Acaristan ve Türkiye, Trabzon.
• ZEYREK, Y. (2001), Ahıska Bölgesi ve Ahıska Türkleri, Ankara.
• ZEYREK, Y. (2006), Ahıska Araştırmaları, Ankara.