КӨНЕ ЖӘНЕ ОРТА ҒАСЫР ЕСКЕРТКІШТЕРІНДЕГІ КӨСЕМШЕ ФОРМАЛАРЫ

Yıl 2017, Sayı: 43, 251 - 258, 31.03.2017

Saule Torebekova

Öz

Zarf-fiil, fiilleri geçici zarf yapan biçim birimlerdir. Zarf-fiil yapıları tarihî dönemlerden beri kendisine özel gelişmeler göstermiştir. Eski yazıtlardaki bazı zarf-fiil
yapıları günümüze kadar değişerek ulaşmış, bazıları ise bugüne gelememiştir. Günümüz Türk yazı dillerindeki bazı zarf-fiil yapıları ise eski metinlerde görülmemektedir.
Bu makalede tarihî dönemlerdeki zarf-fiil şekillerinin kalıplaşma süreçleri ele
alınmıştır. Orkun Anıtları, “Divanü Lûgati’t-Türk” ve Ermeni Kıpçakçasının metinlerinde
kullanılmış zarf-fiil şekilleri karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. İncelenen
zarf-fiil yapıları günümüz Kazakçasındaki şekillerle yapı ve işlevleri bakımından karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zarf-fiil ekleri, Eski Türkçe metinler, Ermeni harfli Kıpçakça metinler, biçim birimi

Kaynakça

• Байтұрсынов А. (1992), Тіл тағылымы, Алматы: Ана тілі, 446 б.
• Айдаров Ғ. (1963), “Тоньюкук ескерткіштеріндегі қазақ тіліне қатысты материалдар”, Қазақ тілі тарихы мен диалектология мәселелері, 5-шығуы.-Алматы, 64-108 б.
• Кондратьев В.Г. (1981) Грамматический строй языка памятников древнетюркской письменности VIII-XI вв. - Л.: Изд-во ЛГУ, 191 с.
• Катанов Н.Ф. (1903), Опыт исследования урянхайского языка. - Казань, 599 с.
• Гаркавец А.Н. (2002), Кыпчакское письменное наследие: Каталог и тексты памятников армянским письмом. Т. І. -Алматы: Дешт-и-Кыпчак
• (Составители: А. Гаркавец, Г. Сапаргалиев, М. Капраль, М. Цимбал) (2003), Төре бітігі. Армяно-кыпчакский Судебник 1519-1594 гг. / – Алматы: Дешт-и-Кыпчак, Баур
• Аударған Егеубаев А.Қ.) (1997-1998), M. Қашқари Түрік сөздігі, 3 томдық. – Алматы
• Сағындықұлы Б. (1994), Түркі тілі дамуының фонологиялық заңдылықтары , Док дисс. Алматы
• Джамавов Ю.Д. (1967), Деепричастия в кумыкском литературном языке, Москва: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1967. - 331 с.
• Нигматов Х.Г. (1989), Функциональная морфология тюркоязычных памятников XI-XII вв, Ташкент : Фан, 191 с.
• Садыков К.П. (1987), Языковые особенности «Кутадгу билик», Канд. дисс. 179 с.
• Ахметов М. (1978), Глагол в языке Орхоно-Енисейских памятников, Саратов: Изд. Саратовского университета, 117 с
• Ысқақов, А. т.б. (2002) Қазақ грамматикасы. Фонетика, сөзжасам, морфология, синтаксис, Астана, 784 б.
• Гаркавец А.Н. (2007), Кыпчакское письменное наследие: Памятники духовной культуры караимов, куманов-половцев и армяно-кыпчаков. Т. ІІ, Алматы: KASEAN; БАУР
• Рамстедт Г.И. (1957), Введение в алтайское языкознание, М.: Изд.иност.лит. 254 с.
• Томанов М. (1992), Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы, Алматы: «Қазақ университеті, 192 б.