SALTUKLU DÖNEMİ ERZURUM KİTABELERİ

Yıl 2017, Sayı: 43, 359 - 384, 31.05.2017

Funda Kara

Öz

Saltuklu Beyliği’nin önde gelen şehirlerinden biri olmasına rağmen, bugün Erzurum’da,
Saltukoğulları’ndan kalan tarihî yapılar sınırlı sayıdadır: Bunlardan Üç
Kümbetler, Sultan Melik Mescidi, Erzurum Kale Mescidi, Emir Şeyh ve Mehdi Abbas
Türbeleri’nin kitabeleri şimdiye kadar maalesef bulunamamıştır. Micingirt Kalesi kitabesi,
Tepsi Minare (Saat Kulesi) üzerinde noktasız kufi hatla yazılan kitabe ve Ulu
Cami (Atabey Camisi) kitabesi ise araştırmacılar tarafından kayıt altına alınmıştır.
Söz konusu kitabeler, bu bildiri aracılığıyla gözden geçirilmiş, yapılan çalışmalar
karşılaştırılmış ve metinler; bağlama, dil ve üslup özelliklerine göre yeniden düzenlenmiştir.
Ayrıca, Ulu Cami’deki tamir kitabelerinden birinde bulunan ve daha önce
ilgililerce anlaşılamayan bir ifade, nispeten okunarak dikkatlere sunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Erzurum kitabeleri, Saltukoğulları, Micingirt Kalesi, Tepsi Minare, Saat Kulesi, Ulu Cami, Atabey Camisi, Sultan Melik Mescidi

Kaynakça

• AKÇIL, N. Çiçek (2009), “Saltuklular (Mimari)”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C 36, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 56-57.
• ARIK, Rüçhan (1969), “Erzurum’da İki Cami”, Vakıflar Dergisi, S.VIII, Ankara, 149-159 +24 (Resim ve foto.).
• ASLANAPA, Oktay (1993), Türk Sanatı, 3. bs., İstanbul, Remzi Kitabevi.
• BEYGU, Abdürrahim Şerif (1936), Erzurum Tarihi, Anıtları, Kitabeleri, İstanbul, Bozkurt Basımevi.
• DANKOFF, Robert; KAHRAMAN, Seyit Ali; DAĞLI, Yücel (2011), “1. Kitap”, Evliya Çelebi b. Derviş Mehem-med Zıllî Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 1-6, Kitaplar 1, İstanbul, Yapı Kredi Yay., 1-361.
• GÜNDOĞDU, Hamza (tsz.), “Geçmişten Günümüze Erzurum ve Çevresindeki Tarihî Kalıntılar”, Şehr-i Mübârek Erzurum, Ankara, Erzurum Belediyesi Kültür Yay., 137-240.
• GÜNDOĞDU, Hamza; BAYHAN, Ahmet Ali; ASLAN, Muhammet (2010), Sanat Tarihi Açısından Erzurum, Erzurum, Güzel Sanatlar Enstitüsü Yay.
• İPEKTEN, Haluk; KARABEY, Turgut; İSEN, Mustafa; TOPARLI, Recep (1988), Tezkirelere Göre Divan Ede-biyatı İsimler Sözlüğü, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• KARA, Funda (2011), Zebân-ı Türkî (Kélür-nâme), Erzurum, Fenomen Yay.
• KARAMAĞARALI, Haluk (1981), “Erzurum Ulu Camii”, Yıllık Araştırmalar Dergisi III, Ankara, 137-177.
• KONUKÇU, Enver (1992), Selçuklulardan Cumhuriyete Erzurum, Ankara, Yüksek Öğretim Kurulu Matbaası.
• KONUKÇU, Enver (tsz.), “Tarih’de Erzurum”, Şehr-i Mübârek Erzurum, Ankara, Erzurum Belediyesi Kültür Yay., 1-133.
• KONYALI, İbrahim Hakkı (1960), Abideleri ve Kitabeleri ile Erzurum Tarihi, İstanbul, Ercan Matbaası.
• KÜÇÜKUĞURLU, Murat (2011), Erzurum Belediyesi Tarihi 2 Tek Parti Dönemi (1930-1950), İstanbul, Dergâh Yay.
• LYNCH, H. F. (1967), Armenia Travels and Studies, Vol. II, Beirut.
• MEHMET NUSRET (1338/1920), Târihçe-i Erzurum veyâhud Hemşehrilere Armağan, İstanbul, Ali Şükrü Matbaası.
• ÖZAYDIN, Abdulkerim (2009), “Saltuklular”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C 36, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 54-56.
• ÖZKAN, Haldun (2000), XI-XIII. Yüzyılda Anadolu Türk Mimarisinin Oluşumunda Doğu Anadolu’nun Rolü, Erzurum, Atatürk Ü SBE Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi.
• ÖZKAN, Haldun (2002), “Saltuklu Mimarisi”, Türkler, C 8, Ankara, Yeni Türkiye Yay., 72-82.
• ÖZKAN, Haldun (2016), Saltuklu Mimarisi, Erzurum, Atatürk Ü Yay.
• SEVÜK, İsmail Habib (2002), Yurttan Yazılar, Ankara, Kültür Bakanlığı Yay.
• SÜMER, Faruk (1971), “Saltuklular”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi III 1971 Malazgirt Zaferi Özel Sayısı 900. Yıl, Ankara, Güven Matbaası, 391-433.
• TEKİN, Şinasi (2001), İştikakçının Köşesi Türk Dilinde Kelimelerin ve Eklerin Hayatı Üzerine Denemeler, İs-tanbul, Simurg Yay.
• TUNCER, Orhan Cezmi (1986), Anadolu Kümbetleri -1- Selçuklu Dönemi, Ankara, Güven Matbaası.
• ÜNAL, Rahmi Hüseyin (1968), Les Monuments Islamiques Anciens de la Ville D’Erzurum et de sa Région, Paris, Bibliothèque Archéologique et Historique de L’Institut Français D’Archéologie D’Istanbul.
• ÜNAL, Rahmi Hüseyin (1974), “Erzurum İli Dâhilindeki İslami Devir Anıtları Üzerine Bir İnceleme”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, S 6, Nisan 1973, Erzurum, Atatürk Ü Basımevi, 49-142.
• YELTEN, Muhammed (2005), “Pars-Nâme’deki Ki’li Birleşik Cümleler Üzerine”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C 2, S 4, Aralık 2005, Ankara, AÜ DTCF ÇTL Böl. Yay., 45-56.
• YURTTAŞ, Hüseyin (1998), “Tarihçe-i Erzurum’un Sanat Tarihi Açısından Önemi”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S 4, Erzurum, 205-217.
• YURTTAŞ, Hüseyin (2001), “Erzurum Ulu Camisi’ne Ait Yeni Bir Kitabe ve Yapı Hakkında Bazı Düşünceler”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S 17, Erzurum, 191-207.
• YURTTAŞ, Hüseyin; ÖZKAN, Haldun; KÖŞKLÜ, Zerrin; TALİ, Şerife; OKUYUCU, Demet; GEYİK, Gül ve KINDIĞILI, Muhammet (2008), Yolların, Suların ve Sanatın Buluştuğu Şehir Erzurum, Ankara, Kari-yer Matbaacılık Ltd. Şti.
• http://www.erzurumkulturturizm.gov.tr/TR,56064/tarihce.html, 01.05.2014.
• http://tr.wikipedia.org/wiki/Deli_H%C3%BCseyin_Pa%C5%9Fa, 04.05.2014.
• http://www.erzurumdanhaberler.com/bahce-duvarindaki-gizli-sir/, 19.03.2017.
• http://erzurumarsivi.com/tarihi-eserler/, 10.10.2016; 21.03.2017.
• http://www.muze.gov.tr/tr/muzeler/erzurum-kalesi /, 15.04.2017.