ARAP HARFLİ YAZITLARIN BELGELENMESİNDE KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLER (KOSOVA VE MAKEDONYA ÖZELİNDE)

Yıl 2017, Sayı: 43, 385 - 405, 31.05.2017

Osman Mert

Öz

Günümüzde Türk kültür coğrafyasındaki ortak kültürel kodlardan biri de Arap
harfli yazıtlardır. İslamiyet’in kabul edilmesinden sonra Arap alfabesi Türklerin hâkim olduğu coğrafyalarda başta mezar taşları olmak üzere dinî ve sosyal hayatın her
alanında kullanılmaya başlanmıştır.
Karahanlı Dönemi’ne kadar (Kök)türk, Uygur, Soğd, Sanskrit vd. alfabelerle eşsiz eserler vücuda getiren Türkler, İslamiyet’i kabul ettikten sonra da İslami inanç
sistemiyle ilgili ayetleri, hadisleri, sözleri ve adları camilere, mescitlere, evlerin giriş
kapılarına, süs ve kullanım eşyalarına… işlemişlerdir.
Türk kültür tarihi açısından son derece önemli olan bu yazıtların bir kısmı bugün
Osmanlı İmparatorluğu’nun asırlarca hâkim olduğu Kosova ve Makedonya sınırları
içinde yer almaktadır. Tarihî süreçte bölgede yaşanan savaşlardan, kültürel çatış-
malardan ve olumsuz hava şartlarından ciddi düzeyde etkilenen bu eserlerin önemli
bir kısmı günümüzde açık alanlarda korumasız bir şekilde varlığını sürdürmektedir.
Üzerlerinde taşıdıkları motiflerle, damgalarla ve yazılı bilgilerle geçmişi günümüze,
Türk kültür coğrafyalarını birbirine bağlayan bu eserlerin tespiti ve belgelenmeleriyle
ilgili bulundukları mekâna, yıpranma nedenlerine ve düzeylerine… göre birtakım
güçlükler bulunmaktadır.
Bu çalışmada Kosova ve Makedonya sınırları içinde yer alan ve farklı nesneler
üzerinde bulunan Arap harfli yazıtların belgelenmesiyle ilgili karşılaşılan güçlükler,
görüntülerden hareketle ilgililerin dikkatlerine sunulmuş ve konuyla ilgili birtakım
önerilerde bulunulmuştur

Anahtar Kelimeler

Arap harfli yazıtlar, Kosova, Makedonya, kitabe, mezar taşı

Kaynakça

• ABAY, G., ve URSAVAŞ, S. (2009), “Çankırı İli Araştırma Ormanı Karayosunu (Musci) Flora ve Ekolojisi”, Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 11(16), 61-70.
• AHUNBAY, Z. (2004), Tarihî Çevre Koruma ve Restorasyon, İstanbul.
• ALYILMAZ, C. (2009), “Kırgızistan’daki Arap Harfli Yazıtlar Üzerine”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/8, 185-209.
• ALYILMAZ, C. (2011), “Azerbaycan’daki Arap Harfli Yazıtların Bugünkü Durumu”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1, 361-393.
• ALYILMAZ, C. (2011) “Eski Türk Mezar Geleneği ve Bursa’daki Türbeler”, Kaşgar’dan Endülüs’e Türk-İslam Şehirleri Sempozyumları 28-30 Nisan 2011 Bursa Şehrengizi Bir Cihan Devletinin Doğduğu Şehir, Bursa, 1-41.
• ALYILMAZ, C. (2016), “Kosova ve Makedonya’daki Osmanlı Dönemi Mezar Taşlarının Bugünkü Durumu”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(1), 56-93.
• BATANA, N. ve ÖZDEMİR, T. (2011), “Mersin (C12), Trabzon ve Gümüşhane’den (A4) Bazı Karayosunu (Musci) Kayıtları”, SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, S 12, 104-109.
• ÇETİN, C. (2015), “Taş Eserlerde Bozulma Tür ve Nedenleri”,  http://acikders.ankara.edu.tr/ pluginfile.php/2071/mod_resource/content/2/DERS%209.pdf. erişim: 03.02.2016).
• ÇORUHLU, T. (2007), “Kayıp Mirasın İzinde” Gora Halk Sanatları, İstanbul.
• DAL, M. (2010), “Trakya Bölgesi Tarihî Yapılarında Kullanılan Karbonatlı Taşların Bozulma Nedenleri”, Vakıflar Dergisi, Aralık 2010, S 34, 47-59.
• DOLAR,A. veYILMAZ,E. Ş.(2014), “KültürelYapılardaBiyolojikBozunmaMekanizmaları”, Elektronik Mikrobiyoloji Dergisi, C 12, S 1, 1-19.
• DONUK, N. (2006), “Kosova Sultan Murad Hüdâvendigâr Türbesi’nin Tarihçesi”, Kosova Sultan Murad Hüdâvendigâr Türbesi Restorasyonu, Ankara, 13-33.
• ENGİN, R. (2014), Balkanlardaki Yatır, Türbe, Tekke ve Zaviyelerimiz, İstanbul.
• ESKİCİ, B. (1997), “Taş Eserlerin Korunması Üzerine Notlar”, Türk Arkeoloji Dergisi, S 31, Ankara, 338-392.
• İBRAHİMGİL, M. Z. ve KONUK, N. (2006), Kosova Sultan Murad Hüdâvendigâr Türbesi Restorasyonu, Ankara.
• İBRAHİMGİL, M. Z. ve KONUK, N. (2006), Kosova’da Osmanlı Mimarî Eserleri I-II, Ankara. KUTLU, H. (2005), Kaybolan Medeniyetimiz Hekimoğlu Ali Paşa Camii Haziresi’ndeki Tarihî Mezar Taşları, İstanbul.
• KÜÇÜKKAYA, A. G. (2004), Taşların Bozulma Nedenleri Koruma Yöntemleri, İstanbul.
• MANGALTEPE, İ. (2013), “IV-VIII. Yüzyıllarda Türklerin Doğu Avrupa’ya Göçleri ve Bu Coğrafyanın Türkleşmesi (IV-VIII. Yüzyıllar)”, Balkanlar ve Göç/The Balkans and Mass Immigration, Bursa, 7-21, ed. A. F. ÖRENÇ - İ. MANGALTEPE.
• MEB (2013), İnşaat Teknolojisi Taş Bozulmalarını Teşhis Etme, Ankara.
• MERMUTLU, B. ve ÖCALAN, H. B. (2011), Tarihî Bursa Mezar Taşları I Bursa Hazireleri, İstanbul.
• MERMUTLU, B. ve ÖCALAN, H. B. (2012), Tarihî Bursa Mezar Taşları II Emir Sultan Mezarlığı, İstanbul.
• ÖCAL A. D. ve DAL, M. (2012), Doğal Taşlardaki Bozunmalar, Kırklareli.
• SAMSAKÇI, M. vd. (2014), Kosova Kitabeleri, İstanbul.
• SAVAROGLU, F. B., TOKUR, S., YÜCEL, E. (2001), “Kütahya Yöresinde Yayılış Gösteren Bazı Karayosunu (Musci) Taksonları”, Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, C 2, S 2, 393-399.
• ŞENER, Y. S. (2014), “Ani Şehir Surları, Korunma Sorunları ve Çözüme Yönelik Öneriler”, Turkisk Studies-International Periodical For The Languages, Literatüre and History of Turkish or Turkic Volume 9/10 Fall 2014, 977-990.
• UYAR, G. ve ÇETİN, B., (2000), “Türkiye Karayosunu Florası İçin İki Yeni Varyete”, Ot Sistematik Botanik Dergisi, 7(1), 205-210.
• VÁSÁRY, I. (2008), Kumanlar ve Tatarlar Osmanlı Öncesi Balkanlar’da Doğulu Askerler (1165-1365), Çev.: A. C. AKKOYUNLU, İstanbul.
• VIRMİÇA, R. (1999), Kosova’da Osmanlı Mimari Eserleri I, Ankara.
• VIRMİÇA, R. (2002), Kosova Hamamları, Ankara.
• VIRMİÇA, R. (2010), Kosova Tekkeleri, Türbeleri ve Kitabeli Mezar Taşları, İstanbul.