Öz
Teleütlerin çoğunluğu Kamlık (Şamanizm) inancına mensuptur ve inanışlarına
göre insan ruhu yedi özelliğe sahiptir: Kut, yula, tın, üzüt, süne, sür ve yel-salkın.
“Kut”, iki şekilde anlaşılır: İnsanın varlığının başladığı döllenmiş yumurta (embriyo)
ve insanın var oluşunu destekleyen güçtür. Teleütlerde çocuğun doğumunu ‘kut’un gelişi,
çocuk olmamasını da ‘kut’un olmaması şeklinde açıklanmaktadır. “Tın”, insan,
sığır, yabani hayvan, kuşlar, sürüngenler, ot ve ormana has olan ruhsal bir varlıktır.
İnsanla ilgili “tın” farklı şekillerde anlaşılır. Ölüm sırasında “tın” insandan çıkmaktadır.
İnsan öldükten sonra insanın kötü işleri için “tın” ıstıraba dönüşür. “Sür”, bir
nesnenin suretidir. Şaman tefi üzerindeki resim, portre ve fotoğrafı Teleütler “sür”
diye adlandırırlar. İnsanın ve sığırın böyle sureti vardır. Sığırın ‘sür’ü ölüm esnasında
ayrılır ve ahirete yerleşir. “Üzüt”, sadece bir kişiye özgü olan ölüm sonrası var
oluştur. Kişinin ölümünden sonra ölenin ‘üzüt’ü mezarlıkta kırk güne kadar yaşar.
Bazen eve gelir ve varlığını evdekilere hissettirir. “Süne”, insanın ruhudur ve ölüm
esnasında bedenden ayrılır, gömülene kadar ölen kişinin evinde kalır. ‘Süne’nin varlığı
sayesinde ceset, kendi etrafında olup bitenleri duymaya ve anlamaya devam eder.
Bunun temelinde akrabalarının üzüntüleri ve ölen kişi için söyleyecekleri iyi şeyleri
öğrenmek vardır. İyi insan, hava gibi varlık olan ‘yel-salkın’a dönüşür ve ahiretteki
Kündüs-Kan’ın dünyasında yaşar. İyi insanların ahiretteki yaşamları bu dünyada
yaşayan insanların yaşamına benzemektedir. Bu onların cennetidir. Teleütlerin dinî
şuurları ölmüş kan bağı akrabalarının şamanlar ve kadın şamanların adlarıyla yakından
ilişkili içinde olup her boy kendi kan bağı atalarını sayar
Kaynakça
- Bağcı, A. (2017), Teleütlerin Tasavvuruna Göre Ruh ve Özellikleri, Türk Dünyası, S. 44., Türk Dil Kurumu Yayınları.
Öz
Most of the Teleuts have Kamlık (Shamanism) belief and according to their belief,
human soul has seven characteristics. These are kut, yula, tın, uzut, sune, sur and
yel-salkın. Kut has two meanings. The first one is the embryo which is the beginning
of the human being and the second is the power that supports the existence of humans.
The Teleuts explain having a new born as the arrival of “kut” while they explain not
having newborns as not having “kut”. The Teleuts define the image, portrait and
photographs as “sur”. Human and cattle have this kind of “sur”. The “sur” of cattel
leaves animal body during the death and moves into afterlife. Uzut is the existence
after death that belongs only one person. After the death an “uzut” lives up to 40 days.
And sometimes it visits home and makes other feel its existence. Sune is the soul of
human being and leaves the body during death stays at home until the burial. Thanks
to the existence of “sune”, the death body tries to understand the surrounding activities.
The basic function in here is to witness the suffering of relatives and hear their
good words for the death. Good person turns into “yel-salkın” which is a creature
like the air and lives in Kundus-Kan’s world in afterlife. The afterlife of good humans
is similar to the life on earth. This is their heaven. The religion of Teleuts is closely
related to the kindred shaman and female shaman names and every tribe accepts their
kindred relatives as their ancestors.
Kaynakça
- Bağcı, A. (2017), Teleütlerin Tasavvuruna Göre Ruh ve Özellikleri, Türk Dünyası, S. 44., Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Aralık 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Sayı: 44 |