HAREMÜ’Ş-ŞERIFÜ’N-NEBEVI HATTATI ABDULLAH ZÜHDI’NIN KAHIRE’DE ÜMMÜ ABBAS PAŞA SEBILI VE MEKTEBINDEKI HAT SERGISI

Yıl 2018, Sayı: 45, 269 - 290, 31.05.2018

Ahmet Ali Bayhan

Öz

Bir Kuzey Afrika ülkesi olan Mısır, tarih boyunca birçok medeniyete yurtluk etmiştir. Bölgede yapılan Arkeolojik kazılardan çıkan sonuçlara göre, bilinen tarihi MÖ
5000 yıllarında kurulmuş Aşağı ve Yukarı Mısır Krallıkları ile başlamaktadır. Bunu
Menes Hanedanlığı ve Pers hâkimiyeti takip etmektedir. Daha sonra Roma ve Bizanslıların eline geçen ülke 641 senesinde Amr b. As komutasındaki ordu tarafından
fethedilerek İslam topraklarına dâhil edilmiştir. Sırasıyla Emeviler, Abbasiler, Tolunoğulları, İhşidoğulları, Fatımiler, Eyyubiler ve Memluklerin ardından 1517’de yöreyi
fetheden Osmanlılar zamanında, dört yüz yılı aşkın bir zaman İstanbul’dan gönderilen valiler eliyle yönetilen Mısır’ın çeşitli yerleşim alanlarında, özellikle Kahire’de,
Osmanlıların farklı yapı gruplarında çok sayıda örnekler verdiği ortadadır. Zaten bu
tarih kapsamı içerisinde dikkatle incelemeler yapıldığı takdirde burada edebiyattan
mimariye birçok eser tespit etmek mümkün olacaktır.
Bu durumu açıkça ortaya koyan mimari anıtlardan birisi de Kahire’deki Saliba
Caddesi’nde yer alan Ümmü Abbas Paşa Sebili ve Mektebi’dir. Bu yapıların üzerinde devrin ünlü hattatı Abdullah Zühdi tarafından yazılan ve istiflenen kitabeler ile
bunların muhteviyatı bağlamında Mısır’daki Arap harfli yazıtların gelişimi, ‘Mısır
Hattatı’ olarak anılan Abdullah Zühdi’nin bu süreçteki katkısı üzerinde durulmaya
çalışılacaktır. Değerlendirme sonucunda Ümmü Abbas Paşa Sebili ve Mektebi’nin
Mısır’daki Arap harfli yazıtların genel özelliklerini yansıtan âdeta bir sergi binası
gibi algılandığı görülebilecektir.

Anahtar Kelimeler

Mısır, Kahire, Osmanlı, kitabe, Ümmü Abbas Paşa Sebili ve Mektebi

Kaynakça

• Ali Alparslan, “Celi” Maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 7, İstanbul, 1993, s. 265-267
• Ali Paşa Mübarek, el-Hıtatu’t-Tevfîkıyyeti’l-Cedîdeti Li-Mısra’l-Kâhirati, II, Kahire, 1982, s.315; VI, Kahire, 1987, s.169
• E. Mahmud Ferğalî, el-Delilü’l-Mûcez Li-Ehemmi’l-Âsâri’l-İslâmiyyeti Ve’l-Kıbtıyyeti fi’l-Kahirati, Kahire, 1991, s. 108
• C. Williams, Islamic Monuments in Cairo, Cairo, 1993, s. 60, 116.
• M. Akkuş, “Kahire’deki Osmanlı Dönemi Eserlerinde Türkçe Manzum Kitabeler” Vakıflar Dergisi, S. XXII, Ankara, 1991, s. 383-419.
• Ahmet Ali Bayhan, “Mısır’daki yarım daire Cepheli Sebil-Küttablar” IV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Araştırmaları Sempozyumu (24-27 Nisan 2000, Van) Bildirileri (Yay. Haz.: Y. Sayan), Van, 2000, s. 95-102.