İslâm Beytullah Erdi as a Represantative of Bulgarian-Turkish Literature in Turkey Among the Turkic World (Bulgaria 1940-Turkey 2014)

Yıl 2018, Sayı: 46, 123 - 157, 31.10.2018

Zeki Gürel

Öz

Bulgaria is an independent state which is neighbour to Turkey. Turkish presence in Bulgaria, goes back to 700 B.C., and yet, the term Bulgarian Turkish literature, comprises the period between the Ottoman time to present. İslam Beytullah Erdi, who was born in 1940 in Bulgaria and died in 2014 in Turkey, is an author of modern Turkish literature, though he used the name Islam Beytullov during his literary life in Bulgaria. However, he is known as Islam Beytullah Erdi among Turkic World and Turkey. He stood up against human rights infraction, against Turks in Bulgaria, during Jurkiv period and thence, detained. Subsequently, he immigrated to Turkey and got citizenship, when he was deported from Bulgaria in 1989. He became one of the leading authors in Bulgarian modern Turkish literature, not only with his journalist author identity but also with his novels, stories and travel writings. At this work, we emphasize on Turkish presence in Bulgaria and the life, art and works of Islam Beytullah Erdi, who is a presenter of Bulgarian Turkish literature. 

Anahtar Kelimeler

Turkish prensence in Bulgaria, Bulgarian Turkish literature, representation of Bulgarian-Turkish literature in Turkey; life, art and works of Islam Beytullah Erdi

TÜRK DÜNYASI EDEBIYATINDA BULGARISTAN TÜRK EDEBIYATININ TÜRKIYE’DEKI TEMSILCISI İSLÂM BEYTULLAH ERDI (Bulgaristan 1940-Türkiye 2014) HAYATI SANATI ESERLERI

Öz

Bulgaristan, Türkiye’nin komşusu olan bağımsız bir devlettir. Bulgaristan’daki Türk varlığı MÖ 700 yıllarına kadar inen bir tarihe sahiptir. Bulgaristan Türk Edebiyatı dediğimizde ise Osmanlı Devleti Dönemi’nden günümüze kadar geçen zaman dilimindeki Türkçe edebiyat akla gelmektedir. İslâm Beytullah Erdi, Bulgaristan Çağdaş Türk Edebiyatı’nın bir yazarıdır. 1940 yılında Bulgaristan’da dünyaya gelmiş 2014 yılında da Türkiye’de vefat etmiştir. Bulgaristan’da İslâm Beytullov imzasını kullandı. Türkiye’de ve Türk dünyasında o İslâm Beytullah Erdi olarak tanınmaktadır. Bulgaristan’da gazeteci kimliğiyle tanınan yazar, Bulgaristan’da Jirkov döneminde Türklere karşı yapılan insan hakları ihlalleri karşısında sesini yükseltmiş ve hapse atılmıştır. 1989’da sınır dışı edilince de Türkiye’ye gelmiş vatandaşlık almıştır. İslâm Beytullah Erdi, gazete yazıları dışında roman, hikâye ve gezi yazılarıyla Bulgaristan Çağdaş Türk Edebiyatı’nda adı öne çıkan yazarlardan biri olmuştur. Biz bu yazımızda, Bulgaristan’daki Türk edebiyatı varlığına ve onun temsilcilerinden biri olan İslâm Beytullah Erdi’nin hayatı, sanatı ve eserleri üzerinde durduk. 

Anahtar Kelimeler

Bulgaristan’da Türk varlığı, Bulgaristan Türk edebiyatı, Bulgaristan Türk edebiyatının Türkiye’de temsili, İslâm Beytullah Erdi’nin hayatı, sanatı, eserleri

Kaynakça

• AKENGİN, Yahya, “İslâm Beytullah Erdi ve Hikâyeleri”, Gelin Uçtu, Berikan Yayınları, Ankara 1998, s. 1-2.
• BAHTİYAR, Niyazi, “İslâm Beytullah Erdi”, Bulgaristan’da İz Bırakanlar, Bizim Anayurt Yayınları, İstanbul 2010, s. 107-108.
• BAKLACI, Salih, Bulgaristan Türkü’nün Atasözleri “Hani Bir Söz Var ya…”, İstanbul, 2002.
• Balon Dergisi Koleksiyonu (Bulgaristan)
• ÇAVUŞ, Mehmet (1998), “Bulgaristan Türk Edebiyatı”, Türk Dünyası El Kitabı Edebiyat- Türkiye Dışı Türk Edebiyatları, 3. Baskı, Cilt 3, Ankara 1998, s. 33-48.
• ERCİLASUN, Ahmet, “Ön Söz”, Güzel Yazılar, Türk Dil Kurumu Yayını, Ankara 2000.
• Filiz Gazetesi Koleksiyonu, Bulgaristan.
• HALMAN, Talat Sait, “Gurbet Türküleri” Balkanlarda Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi, (Hazırlayan: Hasan Mercan), Ankara 2000, s. I-IV.
• HÜSEYİN Raci Efendi, Zağra Müftüsünün Hatıraları Tarihçe-i Vak’a-i Zağra, (Hazırlayan: Ertuğrul Düzdağ),Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul (y.t.y.).
• GÜREL, Zeki, “Sınırların Ötesinde Türk Kalmak”, Haber 69, Bayburt 2010, Sayı: 229, s. 36-37.
• GÜREL, Zeki, “Makedonya ve Bulgaristan’da Türk Çocuk Edebiyatı”, Dere Dergisi, Yukarıbanisa-Makedonya 2003, Yıl: 2, Sayı: 2, s. 36-37.
• GÜREL, Zeki, “Rumeli Çocuk Şiirleri”, Yeni Kervan Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 3, Ankara 1998, s. 31-32.
• GÜREL, Zeki, “Bulgaristan’da Türk Varlığı”, Türk Kültürü Dergisi, Yıl: XXXII, Sayı: 369, Ankara 1994, s. 45-52.
• GÜREL, Nazlı Rânâ ve diğerleri, İslâm Beytullah Erdi Hayatı Sanatı Eserler, Bengü Yayınları, Ankara 2012.
• İSEN, Mustafa ve diğerleri, “Beytullah Erdi, İslâm”, Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, Cilt: 2, Ankara 2001, s. 260.
• İSEN, Prof. Dr. Mustafa, “Balkanlar ve Diğer Komşu Alanlar Balkanlarda Türk Edebiyatı”, Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, Cilt: 9, Ankara 2007, s. 63-140.
• İSEN, Mustafa, “Balkanlar ve Diğer Komşu Ülkelerde Türkçe Edebiyat: Balkanlar”, Türk Edebiyatı Tarihi, Cilt: 4, İstanbul 2006, s. 641-655.
• KALKAN, Şaban M., “Balkanlarda Türk Edebiyatı/İslâm Beytullah Erdi”, Keşan Önder Gazetesi, Keşan 18.10.2009.
• KAPLAN, Prof. Dr. Mehmet, Hikâye Tahlilleri, Dergâh Yayınları, İstanbul 1979.
• KILIÇ, Osman, Kader Kurbanı, 2. Baskı, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara 1993.
• KOLCU, Prof. Dr. Ali İhsan, “Çağdaş Bulgaristan-Türk Edebiyatı”, Çağdaş Türk Dünyası Edebiyatı, 3. Baskı, Salkım Söğüt Yayını, Erzurum 2010, s. 764-807.
• MEMİŞOĞLU, Prof. Dr. Hüseyin, Bulgaristan’da Türk Kültürü, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayını, Ankara 1995.
• MERCAN, Hasan, Balkanlarda Çağdaş Türk Hikâyeleri Antolojisi, Başbakanlık Basın Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara 2001.
• Basın Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara 2002.
• MUSTAFA, Fevzi, Geçmişten Esintiler, Sliven-Bulgaristan 2009.
• Türksav Türk Dünyası 20 Yıllığı Tahliller, Değerlendirmeler, Öngörüler ve Özeleştiriler, (Yayına Hazırlayanlar: Doç. Dr. Mehmet Seyfettin Erol-Yavuz Gürler), TÜRK-SAV Yayını, İstanbul 2011.
• Türk Dünyası El Kitabı, Cilt: 3, 2. Baskı, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayını, Ankara 1992.
• YENİSOY, Doç. Dr. Hayriye, Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi Bulgaristan Türk Edebiyatı, Cilt: 8, Ankara 1997.
• YENİSOY, Hayriye Süleymanoğlu, “İslâm Beytullav”, Bulgaristan Türk Çocuk Edebiyatından Örnekler, Ankara 2002, s. 307-309.
• YONUZ, Mahmut İzzet (2002), Makedonya ve Bulgaristan’da Türk Çocuk Edebiyatına Genel Bakış, Kırcali- BULGARİSTAN, 89 s., Paisiy Hilendarski Üniversitesi Kırcali Lüben Karavelov Bölümü Türkolojinin Uygulamalı Dilbilim Madülü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.