Öz
Yazar ve şairler için hazır söz hazinelerinden olan atasözleri, atalarımızın uzun deneyimler sonucu ulaştıkları hükümleri aktaran kalıplaşmış ve anonimleşmiş özlü sözlerdir. Dilin bu güçlü vasıtası, Eski Türkçeden başlayarak günümüze kadar Türkçenin değişik devrelerindeki eserlerde kullanılmıştır. Bu makalede, “Divân-ı Hikmet”teki şiirler incelenerek Hoca Ahmet Yesevi’nin şiirlerinde atasözlerine nasıl yer verdiği gösterilecektir. Örneğin aşağıdaki hikmette “Er ol, er olmazsan kara yer ol.” atasözü söylenmiştir: kul hace ahmed er bolmasang ölgen yahşi kızıl yüzüng kara yerde solgan yahşi
tofrak-sıfat yer astıda bolgan yahşi zâtı ulug hacem sıgınıp keldim sanga (Bice, Hik. 6, s. 15) Yusuf Azmun, 1994’te İstanbul’da yayımladığı “Divan-ı Hikmet”te farklı olarak esas alınan yazmadaki hikmetleri İngilizceye çevirmiştir. Özette bu çeviriler kullanılmıştır. Sonuç olarak, makalede, Hoca Ahmet Yesevi’nin hikmetlerindeki atasözleri (Yusuf Azmun, Kemal Eraslan, Hayati Bice’nin yayınları göz önünde bulundurularak) varlığı tespit edilecek, bu atasözlerinin kullanılış özellikleri ve bir üslup göstergesi olarak hikmetlerdeki yeri incelenecektir
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AZMUN, Yusuf (Yayına Hazırlayan) (1994), Hoca Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet (Dr. Emel Esin Kütüphanesi Nüshası), Tek-Esin Türk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayını, İstanbul.
- BİCE, Hayati (Hazırlayan) (1993), Hoca Ahmed Yesevi Divan-ı Hikmet, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara.
- DİLÇİN, Cem, (1993) “Ahmed-i Yesevi’nin Hikmetlerinde Sıra Cümleler”, Türk Dili Aylık Dil Dergisi, S. 54, Aralık, s. 611- 618.
- ERASLAN, Kemal (Hazırlayan) (1983), Ahmed-i Yesevî Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara.
- GÖLPINARLI, Abdülbâki (2004), Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
- GÖLPINARLI, Abdülbâki (1958), Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli “Velâyetnâme”, İstanbul.
- JARMUHAMEDULI, Muhamedrahim (vd.) (1998), Koja Ahmed Yasavi Hikmet Jinak, Jalın Baspası, Almatı.
- KARAÖRS, Metin (1993), “Kayseri’de Bulunan Bir Divan-ı Hikmet Basması Ahmed Yesevi’nin Yayımlanmamış Hikmetleri”, Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevi Sempozyumu Bildirileri (26-29 Mayıs 1993), Yayına Hazırlayanlar: Abdülkadir Yuvalı, Mustafa Argunşah, Ali Aktan, Erciyes Üniversitesi Yayını, Kayseri, s. 197- 212.
- KAYMAZ, Zeki (2015), “Eski Anadolu Türkçesi Bağlamında Yunus Emre’nin Eserlerindeki Atasözlerine Bir Bakış”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 40, Güz, s. 101-119.
- ÖZTOPÇU, Kurtuluş (1992), Uygur Atasözleri ve Deyimleri, Doğu Türkistan Vakfı Yayınları, İstanbul.
- PARLATIR, İsmail (2008), Atasözleri ve Deyimler-I Atasözleri, Yargı Yayınevi, Ankara.
- YOLDAŞEV, İ., GÜMÜŞ, M. (1995), Türkçe Açıklamalı Özbek Atasözleri, Engin Yayınevi, Ankara.
- YURTBAŞI, Metin (2012), Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü, Excellence Publishing, İstanbul.
Öz
Proverbs are ready made word repertory for writers and poets and they have become stereotyped and anonymous mottos to transfer the experiences. This means of language which began with Old Turkish Language till today used in different stages of Turkish in many works. In this article, the poems in “Divan-i Hikmet” were analyzed and the usages of proverbs in poems of Khoja Ahmad Yasavi were highlighted. For instance, in this aphorism, “Better to die if you are not a man” proverb was told. O Khoja Ahmad, better to die if you are not a man Better for your pink face to pale under the black earth, Better is to be underground like the soil, My exalted mentor, I came and took refuge in you (Bice, Hik. 6, p. 15). Yusuf Azmun published “Divân-ı Hikmet”in 1994, in İstanbul. In this work, differently from other works, the aphorism in the manuscrip the used were translated into English. Those translations were used in abstract. In conclusion, in this article, the existence of the proverbs in the aphorism of Hodja Ahmat Yasavi (by taking into the consideration of the texts of Yusuf Azmun, Kemal Eraslan, Hayati Bice) were determined and their place were analyzed in the aphorisms.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AZMUN, Yusuf (Yayına Hazırlayan) (1994), Hoca Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet (Dr. Emel Esin Kütüphanesi Nüshası), Tek-Esin Türk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayını, İstanbul.
- BİCE, Hayati (Hazırlayan) (1993), Hoca Ahmed Yesevi Divan-ı Hikmet, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara.
- DİLÇİN, Cem, (1993) “Ahmed-i Yesevi’nin Hikmetlerinde Sıra Cümleler”, Türk Dili Aylık Dil Dergisi, S. 54, Aralık, s. 611- 618.
- ERASLAN, Kemal (Hazırlayan) (1983), Ahmed-i Yesevî Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara.
- GÖLPINARLI, Abdülbâki (2004), Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
- GÖLPINARLI, Abdülbâki (1958), Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli “Velâyetnâme”, İstanbul.
- JARMUHAMEDULI, Muhamedrahim (vd.) (1998), Koja Ahmed Yasavi Hikmet Jinak, Jalın Baspası, Almatı.
- KARAÖRS, Metin (1993), “Kayseri’de Bulunan Bir Divan-ı Hikmet Basması Ahmed Yesevi’nin Yayımlanmamış Hikmetleri”, Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevi Sempozyumu Bildirileri (26-29 Mayıs 1993), Yayına Hazırlayanlar: Abdülkadir Yuvalı, Mustafa Argunşah, Ali Aktan, Erciyes Üniversitesi Yayını, Kayseri, s. 197- 212.
- KAYMAZ, Zeki (2015), “Eski Anadolu Türkçesi Bağlamında Yunus Emre’nin Eserlerindeki Atasözlerine Bir Bakış”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 40, Güz, s. 101-119.
- ÖZTOPÇU, Kurtuluş (1992), Uygur Atasözleri ve Deyimleri, Doğu Türkistan Vakfı Yayınları, İstanbul.
- PARLATIR, İsmail (2008), Atasözleri ve Deyimler-I Atasözleri, Yargı Yayınevi, Ankara.
- YOLDAŞEV, İ., GÜMÜŞ, M. (1995), Türkçe Açıklamalı Özbek Atasözleri, Engin Yayınevi, Ankara.
- YURTBAŞI, Metin (2012), Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü, Excellence Publishing, İstanbul.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Ekim 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Sayı: 46 |
- Makale Dosyaları