SÜHEYL Ü NEVBAHÂR’DA deg-, degür- FİİLLERİ ve +A degir / degmez SÖZ KALIBININ ANLAŞILMASI SORUNU

Yıl 2018, Sayı: 46, 183 - 195, 31.10.2018

Sadettin Özçelik

Öz

“Süheyl ü Nevbahâr” Türk dili ve edebiyatının önemli
mesnevilerinden/metinlerinden

biridir. Altı bin beyte yaklaşan hacimli bir eser olan bu
mesnevi, zengin kelime

deyim vb. dil malzemesi içerdiğinden araştırmacıların ilgi
odağı olmuş bir metindir.

Tarihî metinler dilin gelişimine ve dil içindeki değişimlere
önemli derecede ışık tutar.

Bu metinler dilin kelimelerine, deyimlerine, atasözlerine,
söz kalıplarına tanıklık eder.

Dilin tarihte bıraktığı ögelerin ve onların yerine kullanıma
giren yeni ögelerin, yani

dil içi gelişimin nasıl sürdüğünü tarihî metinler gösterir.
Aynı şekilde tarihî ve edebî

metinlerde dilin farklı dönemleri içerisinde kullanılmış
olan ses ve şekil özelliklerini,

hatta ağız özelliklerini tespit etmek mümkün olabilir.

İşte bu makalede “Süheyl ü Nevbahâr” metni üzerinde yapmakta
olduğumuz yeni

okuma çalışmaları sürerken tespit ettiğimiz +A degir /
degmez söz kalıbı üzerinde

durulmaktadır. Bu söz kalıbı ile ilgili olarak ayrıca
birbiriyle karıştırılmış ve yanlış

anlam verilmiş olan deg-, degür- fiillerinin örnekleri üzerinde
de durularak açıklamalar

yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mesut Bin Ahmed, “Süheyl ü Nevbahâr”, deg-

Kaynakça

• AKSOY, Ömer Asım (1988), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, İnkılâp yayınları, İstanbul.
• CİN, Ali (2012), Mesud bin Ahmed Süheyl ü Nev-Bahâr (Kenzü’l-Bedâyî‘), İnceleme- Metin- Dizin, Konya, Eğitim Yayınevi.
• DİLÇİN, Cem (1991), Mes’ūd bin Ahmed Süheyl ü Nev-Bahâr; İnceleme- Metin- Sözlük. Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 51.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (1984), Kutadgu Bilig Grameri -Fiil-, Ankara, s. 105-116. MORDTMANN, J. H. (1925), Suheil und Nevbehâr, Hannover.
• ÖZÇELİK, Sadettin (2012), “Süheyl ü Nevbahâr Üzerine Düzeltmeler”, Ali Emiri Hatırasına VIII. Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu’nda Sunulmuş Bildiri, Diyarbakır.
• ÖZÇELİK, Sadettin (2014), “Süheyl ü Nevbahâr Üzerine Düzeltmeler”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), Haziran 2014, s. 62-79.
• ÖZÇELİK, Sadettin (2016), “Tarihî Metin Okumalarında Kelimeyi Bölme ve Kelimeleri Birleştirme Sorunları: Süheyl ü Nevbahâr’dan Örnekler”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), Aralık 2016, s. 1593-1602.
• ÖZÇELİK, Sadettin (2017a), “Tarihî Metinlerde Yuvarlak Ünlülerin Okunması Sorunu: Süheyl ü Nevbahâr’dan Örnekler”, Uluslararası 8. Türk Dil Kurultayı’nda Sunulmuş Bildiri, Ankara.
• ÖZÇELİK, Sadettin (2017b), “Süheyl ü Nevbahâr’da Kafiye Tasarrufları”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 18, İstanbul 2017, 425-440.
• ÖZÇELİK, Sadettin (2017c), “Süheyl ü Nevbahâr ve Tarama Sözlüğü’nde boyla- Fiili Üzerine Düzeltmeler”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), Aralık 2017, S 6/4, s. 2114-2121.
• PARLATIR, İsmail (2007), Deyimler, Yargı Yayınevi, Ankara.
• Tarama Sözlüğü (1977), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TAŞ, İbrahim (2015), Süheyl ü Nevbahâr’da Eskicil Öğeler, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1141.
• TEZCAN, Semih (1994), Süheyl ü Nev-bahâr Üzerine Notlar, Ankara: Simurg yayınları.
• TEZCAN, Semih (1995), “Süheyl ü Nev-bahâr Üzerine Notlara Birkaç Ekleme”, Türk Dilleri Araştırmaları Cilt: 5, (s. 239-245), Ankara, Simurg Yayınları.
• Türkçe Sözlük (2011), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.