Russo-Japanese War 1904-1905 in the Folk Songs of Crimean Tatars

Yıl 2020, Sayı: 49, 67 - 86, 16.03.2020

Niyar Kurtbilal

https://doi.org/10.24155/tdk.2020.128

Öz

In the late 19th century, Europe’s most powerful states increased their
influence over China and tried to take control over some parts of this
country. At the end of the 19th century and at the beginning of the 20th
century, the mandates of Britain, France and Germany on the Chinese
territory had been finalized. The Russian Empire was also involved in
this struggle over China, trying to have a non-icy harbour in the Pacific
Ocean. The main interests of Russia were concentrated in Manchuria.
This was not appropriate for the interests of the Japanese Empire. Thus,
the Manchurian region of China became a place where the interests of the
two countries clashed. As a result of this, at the beginning of 1904, the
war known as the 1904-1905 Russo-Japanese War occurred between the
two countries. At that time, the Russian Empire sent thousands of soldiers
living in different parts of Russia to the Far East to fight against the
Japanese. Among these soldiers, there were many Turkic-Muslims living
within the borders of the Russian Empire. There were also a significant
number of Crimean Tatar soldiers among them. What happened during
this war, which resulted in the victory of the Japanese, has been the
subject of Crimean Tatar folk literature products and especially folk
songs. These folk songs were first included in the studies of researchers
such as Olesnitskiy and Samoylovich. In this study, the events mentioned
in the Crimean Tatar folk songs were evaluated in the light of historical
information.

Anahtar Kelimeler

1904-1905 Russo-Japanese War, Port-Arthur, Crimean Tatars, Crimean Tatar language, historical folk songs

Kırım Tatar Türkülerinde 1904-1905 Rus-Japon Savaşı’nın Yansımaları

Öz

XIX. yüzyılın sonlarında Avrupa’nın en güçlü devletleri Çin üzerindeki
nüfuzlarını arttırarak bu ülkenin bazı bölgelerini kendi denetimleri
altına almaya çalışmışlardır. XIX. yüzyılın sonu - XX. yüzyılın başında
İngiltere, Fransa ve Almanya’nın Çin topraklarındaki etki alanları nihai
hâlini almıştı. Bu dönemde Çin neredeyse yarı sömürge hâline gelmişti.
Çin üzerindeki bu mücadeleye Pasifik Okyanusu’nda buz tutmayan
bir limana sahip olmaya çalışan Rusya İmparatorluğu da katılmıştı. Rusya’nın
esas çıkarları Çin’in Mançurya bölgesinde yoğunlaşmıştı. Bu
durum Japon İmparatorluğu’nun çıkarları için uygun değildi. Böylece,
Çin’in Mançurya bölgesi iki ülke çıkarlarının çatıştığı bir yer hâline gelmişti.
Bunun neticesinde 1904 yılının başında iki ülke arasında, tarihte
1904-1905 Rus-Japon Savaşı adıyla bilinen savaş meydana gelmişti. Bu
tarihte Rusya İmparatorluğu Japonlarla savaşmak üzere ülkenin farklı
bölgelerinde yaşayan binlerce askeri Uzak Doğu’ya göndermiştir. Bu askerlerin
içinde Rusya İmparatorluğu sınırları dâhilinde yaşayan pek çok
Türk-Müslüman da vardı. Onların arasında önemli ölçüde Kırım Tatar
askerleri de bulunmaktaydı. Japonların galibiyeti ile sonuçlanan bu savaş
sırasında yaşananlar Kırım Tatar halk edebiyatı ürünlerine, özellikle
de türkülere konu olmuştur. Bu türküler ilk kez Aleksey Olesnitskiy ve
Aleksandr Samoyloviç gibi araştırmacıların çalışmalarında yer almıştır.
Türkülerde Rus-Japon Savaşı sırasında yaşananlar bütün canlılığıyla yansıtılmıştır.
Bu çalışmamızda, bir sözlü edebiyat ürünü olan Kırım Tatar türkülerinde anlatılan söz konusu olaylar tarihî bilgiler ışığında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

1904-1905 Rus-Japon Savaşı, Port-Artur, Kırım Tatarları, Kırım Tatar Türkçesi, tarihî türküler

Kaynakça

• Arıkan, S. (2011). Kendi Kaleminden İsmail Bey Gaspralı’nın İdealleri, İşleri, Tavsiyeleri ve Haberleri. II. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Beskrovnıy, L. (1986). Armiya i Flot Rossii v Naçale XX v. Oçerki Voyenno-Ekonomiçeskogo Potentsiala. Moskva: «Nauka».
• Brockhaus, F. (1892a). Entsiklopediçeskiy Slovar’, Tom VI a, (Vinosloviye–Volan). S-Peterburg. 930-931.
• Brockhaus, F. (1892b). Entsiklopediçeskiy Slovar’, Tom VII, (Volapük–Vıgovskie). S-Peterburg. 93-98.
• Brockhaus, F. (1894). Entsiklopediçeskiy Slovar’, Tom XIIA, (Zemper–İmidokislotı), S-Peterburg. 504-514.
• Brockhaus, F. (1898). Entsiklopediçeskiy Slovar’, Tom XXIV A, (Polyarnıya siyaniya– Praya), S-Peterburg.
• Derevyanko, İ. (2005). «Belıye pyatna» Russko-yaponskoy voynı. Moskva: İzdatel’stvo «Eksmo», İzdatel’stvo «Yauza».
• Dündar, A. M. (2004). “Japonya Türk-Tatar Diasporası”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 1, (Kasım 2004), 75-89.
• Keppen, P. (1837). O Drevnostyah Yujnogo Berega Krıma i Gor Tavriçeskih (Krımskiy Sbornik). Sankt Peterburg: İmperatorskaya Akademiya Nauk.
• Kırımlı, H. (2010). Kırım Tatarlarında Milli Kimlik ve Milli Hareketler (1905-1916). Ankara: TTK Yayınları.
• Kowner, R. (2005). Historical Dictionary of the Russo-Japanese War. Historical Dictionaries of War, Revolution, and Civil Unrest, No. 29. Lanham, MD: The Scarecrow Press. Krayevskiy, K. (1899). Volostnoy Starşina, Yego Prava, Obyazannosti i Otvetstvennost’. Moskva.
• Kurat, A. N. (1987). Rusya Tarihi: Başlangıçtan 1917’ye Kadar. Ankara: TTK Yayınları.
• Kurat, A. N. (2011). Türkiye ve Rusya, XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919). Ankara: TTK Yayınları.
• Kuropatkin, A. (1909). Zapiski Generala Kuropatkina o Russko-Yaponskoy Voyne. İtogi Voynı. Berlin: Bühnen und Buchverlag russicher Autoren, J. Ladyschnikow.
• Ojegov, S. ve Şvedova N. (2008). Tolkovıy Slovar’ Russkogo Yazıka. Moskva: Rossiyskaya Akademiya Nauk.
• Olesnitskiy, A. (1910). Pesni Krısmkih Turok (Tekst, Perevod i Muzıka). Moskva: Tipografiya N-v Gatsuka.
• Öztürk, Y. (2000). Osmanlı Hakimiyetinde Kefe (1475-1600). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Samoyloviç, A. (2000). İzbrannıye Trudı o Krıme, (“Krımskaya Pesnya Pro Port-Artur”, 1910). Simferopol’: «Dolya», 19-22.
• Semyonov, V. (1907). Rasplata. Sankt Peterburg.
• Şişov, A. (2005). Tverdıni Rossii. Ot Novgoroda do Port-Artura. Moskva: “VEÇE”. Troynitskiy, N. (1904). Pervaya Vseobşaya Perepis’ Naseleniya Rossiyskoy İmperii 1897 g. XLI. Tavriçeskaya Guberniya. İzdaniye Tsentralnago Statistiçeskago Komiteta Ministerstva Vnutrennih Del.
• Tukin, C. (1999). Boğazlar Meselesi, (Haz. Aksoy, B.). İstanbul: PAN Yayıncılık. Veliyev, A. ve Kakura, S. (2007). Qırımtatar Muacir Türküleri. Simferopol’: QCİ «Qırımdevoquvpedneşir»
• Vozgrin, V. (2014). İstoriya Krımskih Tatar: Oçerki Etniçeskoy İstorii Korennogo Naroda Krıma v Çetıryoh Tomah. Tom II. 3-ye izd. Simferopol’: «Qartbaba prodakşn». Yefimov, S. (1999). Administrativno-territorial’nıye Preobrazovaniya v Krımu 1783 - 1998. Simferopol’: «Tavriya = Plus».
• Yeremeyev, L. (1939). Admiral Makarov. Moskva-Leningrad: Voyenno-Morskoye İzdatel’stvo NKVMF SSSR.