Reduplications in Qashqai Turkish in Consideration of Studies Published in Turkey

Yıl 2020, Sayı: 50, 47 - 76, 19.10.2020

Muhittin Çelik Mustafa Yılmaz

https://doi.org/10.24155/tdk.2020.140

Öz

In this study, the reduplications found in the works of Kaşkay Atasözlerinde
Ad Aktarmaları, Kaşkay Türklerinden Mansur Şah Muhammedi’nin
Şiirleri, Kaşkay Türkçesi, Kaşkay Türklerinin Çocuk Edebiyatı
Ürünleri ve Bu Ürünlerin Çocuk Gelişimi Üzerine Etkisi, Kaşkay Türkçesi
Metinleri, Bir Kaşkay Türk Şiiri Antolojisi:Ḳaşḳā’i ŞiǾri yā Āšār-i
ŞuǾarā-yi Ḳaşḳā’î, Mazun Şiirler which are written in Qashqai Turkish,
are handled. As a bilingual people, Turkish and Persian, the Qashqai
Turks were making serious efforts to create their own written language.
Determining the reduplications in Qashqai Turkish is important in point
of establishing the vocabulary of Qashqai Turkish and revealing the characteristics
of Qashqai Turkish reduplications.
How the linguists define this wordgroup and different terms used for
reduplications are mentioned in the Introduction section, in which theoretical
explanations about reduplications are given. Moreover, forming
patterns of reduplications and how they are classified.
Under the Reduplications heading, alphabetical list of the reduplications
found in the texts of Qashqai Turkish and at least one word of which
is Turkish is given with examples.
Under the Examination heading, the reduplications found in the texts
are handled according to meaning relations with their components, stems
of the words and phonetic resemblances between their components.
In the Conclusion section of the study, statistical data obtained after
classification of the reduplications are presented. Percentage values of the
statistical data shown separately for each examination title are also given.
Furthermore, in the light of the obtained statistical data, some establishments
and comments are made.

Anahtar Kelimeler

Qashqai Turkish, reduplication, hendiadys, repetition, reiteration

Türkiye’de Yayımlanan Çalışmalar Işığında Kaşkay Türkçesinde İkilemeler

Öz

Bu çalışmada, Kaşkay Türkçesiyle yazılmış Kaşkay Atasözlerinde Ad
Aktarmaları, Kaşkay Türklerinden Mansur Şah Muhammedi’nin Şiirleri,
Kaşkay Türkçesi, Kaşkay Türklerinin Çocuk Edebiyatı Ürünleri ve Bu
Ürünlerin Çocuk Gelişimi Üzerine Etkisi, Kaşkay Türkçesi Metinleri, Bir
Kaşkay Türk Şiiri Antolojisi: Ḳaşḳā’i Şi'ri yā Āsār-i Şu'arā-yi Ḳaşḳā’î,
Mazun Şiirler adlı eserlerde yer alan ikilemeler ele alınmıştır. Türkçe ve
Farsça olmak üzere, iki dilli bir halk olan Kaşkay Türkleri, kendi yazı
dillerini oluşturma yolunda ciddi çabalar sergilemektedirler. Kaşkay
Türkçesindeki ikilemelerin tespit edilmesi, Kaşkay Türkçesi söz varlığının
belirlenmesi ve Kaşkay Türkçesi ikilemelerinin özelliklerinin ortaya
konması noktasında önem arz etmektedir.
İkileme ile ilgili kuramsal açıklamaların yapıldığı “Giriş” bölümünde
dil bilimcilerin bu kelime grubunu nasıl tanımladıklarına ve ikilemeler
için kullanılan farklı terimlere değinilmiştir. Ayrıca ikilemelerin oluşturulma
yolları ve nasıl tasnif edildikleri açıklanmaya çalışılmıştır.
“İkilemeler” başlığı altında, Kaşkay Türkçesine ait bazı metinlerde
tespit ettiğimiz en az bir ögesi Türkçe olan ikilemelerin alfabetik listesi,
örnekleriyle birlikte verilmiştir.
“İnceleme” bölümünde, metinlerde tespit edilen ikilemeler, kelimelerinin
kökenine, ögeleri arasındaki anlam ilişkilerine ve ögeleri arasındaki
ses benzerliklerine göre ele alınmıştır.
Çalışmanın “Sonuç” bölümünde ise tespit edilen ikilemelerin tasnif
edilmesi neticesinde ortaya çıkan sayısal veriler belirtilmiştir. Her bir inceleme
başlığı için ayrı şekilde belirtilen sayısal verilerin yüzdelik oranlarına
da yer verilmiştir. Ayrıca, elde edilen sayısal veriler ışığında çeşitli
tespitler ve yorumlar yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kaşkay Türkçesi, ikileme, hendiadyoin, tekrar, yineleme

Kaynakça

• Abik, A. D. (2010). “(İsim1 + lI/+lU) (İsim2 +lI/+lU)” Kuruluşundaki İkilemeler”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 2, 17, 1-20.
• Ağakay, M. A. (1954). “Türkçede Kelime Koşmaları”. TDAY-Belleten, 97-104.
• Aksan, D. (2004). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Aksan, D. (2006). Anadilimizin Söz Denizinde. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Akyalçın, N. (2007). Türkçe İkilemeler Sözlüğü. Ankara: Anı yayıncılık.
• Anavrıan Aghdam, A. (2009). Kaşkay Türklerinde Atasözleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, E. (1997). “Orhon Yazıtlarında Hendiadyoinler”. Türk Dili, 544, 417-421.
• Batur, Z. (2016). Kaşkay Şairi Mansur-şah Muhammedî ve Şiirleri (Transkripsiyon - Metin - İnceleme - Seçme Sözlük) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çağatay, S. (1978). Türk Lehçeleri Üzerine Denemeler. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Çelik, M. (1997). Kaşkay Türkçesi: Giriş-inceleme-metinler-sözlük (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelik, M., (2014). Kaşkay Türkçesi Metinleri. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Çelik, M., Durukoğlu, G. (2016). MaǾzun - Şiirler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Develi, H. (2012). Osmanlı Türkçesi Kılavuzu 2. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Devellioğlu, F. (2010). Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Ergin, M. (2005). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınevi.
• Gülensoy, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I (AN). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülensoy, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü II (O-Z). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gündüz, M. (2009). Kaşkay Atasözlerinde Ad Aktarmaları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hatiboğlu, V. (1981). Türk Dilinde İkileme. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kanar, M. (2011). Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Khorshidi, G. (2017). Kaşkay Türklerinin Çocuk Edebiyatı Ürünleri ve Bu Ürünlerin Çocuk Gelişimi Üzerine Etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Korkmaz, Z. (2003). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kubbealtı. (2016). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı İktisadi İşletmesi.
• Nişanyan, S. (2010). Sözlerin Soyağacı (Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü). İstanbul: Everest Yayınları.
• Redhouse, J. W. (2009). Müntahabât-ı Lügât-ı Osmâniyye. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Rezaeı Amaleh, M. (2016). Kaşkay Türklerinden Mansur Şah Muhammedi’nin Şiirleri (İnceleme-Metin-Sözlük). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şemseddin Sami (2010). Kamus-ı Türkî. (Haz. Paşa Yavuzarslan) Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Şahin, H. (1997). “Ferah-Name’de Geçen İkilemeler Üzerine”. Osmanlı Araştırmaları, 17, 125-135.
• Tekin, T. (2006). Orhon Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tuna, O. N. (1949). “Türkçede Tekrarlar”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 2-3, 3, 429-447.
• Tuna, O. N. (1982-1983). “Türkçenin Sayıca Eş Heceli İkilemelerinde Sıralama Kuralları ve Tabiî Bir Ünsüz Dizisi”. TDAY-Belleten, 163-228.
• TDK (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• TDK (2012). Yazım Kılavuzu. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• TDK (2013). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Üstüner, A. (2003). Türkçede Pekiştirme. Elazığ: Fırat Üniversitesi Basımevi.
• Vardar, B. (2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Multilingual Yayınları.
• Yaghoobi, V. (2011). Bir Kaşkay Türk Şiiri Antolojisi: Ḳaşḳā’i Şi'ri yā Āšār-i Şu'arā-yi Ḳaşḳā’î, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TDK (2017). Güncel Türkçe Sözlük. Erişim Tarihi: 5 Aralık 2017, http://www.tdk.org.tr/ index.php?option=com_gts&view=gts
• TDK (2017). Büyük Türkçe Sözlük. Erişim Tarihi: 5 Aralık 2017, http://www.tdk.gov.tr/ index.php?option=com_bts&view=bts
• TDK (2017). Tarama Sözlüğü. Erişim Tarihi: 5 Aralık 2017, http://www.tdk.gov.tr/index. php?option=com_tarama&view=tarama
• TDK (2017). Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü. Erişim Tarihi: 5 Aralık2017, http://www. tdk.gov.tr/index.php?option=com_ttas&view=ttas
• Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı (2017). Kubbealtı Lugatı. Erişim Tarihi: 5 Aralık 2017, http://www.kubbealtilugati.com